بررسی استناد کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه به امام صادق علیه السلام
درباره استناد کتاب معروف «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» به امام صادق (ع)، بحث‌هایی بین عالمان و صاحب‌نظران درگرفته که آیا این کتاب همانند دیگر کتب روایی است که بتوان نقل‌های آن را به امام (ع) استناد داد یا نه؟ در این نوشته با بررسی‌های انجام‌شده ثابت گردیده که این کتاب، هم ازنظر سند با اشکالات جدی مواجه است که استناد آن را به امام (ع) مشکل کرده و هم با تحلیل متن آن این نتیجه به‌دست‌آمده که هرچند برخی از روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در این کتاب آمده، ولی هرگز نمی‌توان این را کتابی املاء شده و یا نوشته‌شده توسط امام صادق (ع) دانست، بنابراین اگر شواهد خارج از این کتاب وجود نداشته باشد که بدان وسیله حدیث بودن گفته‌ای از آن را ثابت بکند نمی‌توان آن سخن را به امام صادق (ع) استناد داد.
اصحاب و شاگردان مفسر امام محمد باقر علیه السلام
مكتب پربار باقـرى و محضر گهربار امام باقـر (ع) اسلام‌شناسانی بزرگ به جامعه اسلامى هديه كـرد. انديشمندانى كه هر يك خـود مرجعى مهم در مسائل علمـى و مذهبى به شمار می‌آیند. دسـتـاوردهاى اين دانشگاه فعال و عظيم علمى ـ ديـنـى گسترده‌تر از آن است كه بتـوان به تمام آن اشـاره كرد، اما از باب نـمـونه به معـرفى بعضى از اصحاب و شـاگـردان مفسر و قرآن‌پژوه آن امام همام و آثار تفسـيـرى و قرآنى ايشان می‌پردازیم كه اسامى آنان بدين شرح است: جابر بن يزيد جعفى، أبان بن تغلب، أبوحمزه ثمالى، أبوجارود زياد بن منذر همدانى، عطية بن سعد بن جنادة عوفى، أبوالحسن زيد بن على بن حسين بن أبى طالب (ع)، محمد بن على بن أبى شعبة حلبى و داوود بن أبى هند سرخسى.
اسامي و اوصاف قرآن در «نيايش ختم قرآن صحيفه سجاديه»
دعاى چهل و دوم صحيفه سجاديه كه مربوط به ختم قرآن است، حقايق فراوان درباره اين كتاب آسمانى دربردارد. نگارنده یک‌صد و پنجاه اسم و وصف براى قرآن بر مبناى اين دعا يافته، از آن ميان هيجده عنوان برگزيده و آن‌ها را در اين مقاله، توضيح داده است. نگارنده در خلال اين توضيحات، در جهت شناسايى قرآن بر اساس سخنان امام سجاد (ع) كوشيده است.
خلط روایات تاریخی: افسانه ارینب
ضمن بحث و ارائه نظر درباره شخصيت حسين بن علي (ع) و قيام و شهادت ايشان، گاه به داستان زني ارينب نام اشاره می‌شود که يزيد عاشق او شد و معاويه شوهرش را فريفت تا او را طلاق دهد و به همسري يزيد درآيد، اما هنگامی‌که فرستاده معاويه براي خواستگاري او می‌رفت، امام (ع) خواست تا پيشنهاد ازدواج وي را نيز مطرح سازد، ارينب ازدواج با امام را ترجيح داد، اما امام (ع) او را به همسر سابقش برگرداند و گفت که غرض وي از اين ازدواج بازگرداندن او به همسرش بوده است و بدین‌سان عشق يزيد و نقشه معاويه ناکام ماند. اهميت اين داستان در آن است که در بعضي از منابع اين رويداد برساخته را از زمینه‌ها و دلايل تقابل حسين بن علي (ع) با يزيد شمرده‌اند. در اين مقاله روايات مختلف مربوط به اين داستان بررسي و حقيقت ماجرا آشکار می‌گردد.
بررسی نیایش‌های امام مجتبی علیه السلام
يكي از راه‌های رسيدن به كمال، انجام عبادت و اطاعت خداوند است. از سويي عقل بشر مستقیماً نمی‌تواند به ماهيت تمام عبادات و چگونگی انجام آن پي ببرد؛ بنابراين ناچار است به معصومين (ع) رجوع كرده وبي کم‌وکاست شيوه آنان را به كار گيرد و در دعا و نيايش كه نوعي عبادت است بايد روش معصومين به كار گرفته شود. نيايش آن حالت روحي است كه ميان انسان و معبودش رابطه انس ايجاد كرده و او را در جاذبه ربوبي قرار می‌دهد، به تعبيري ديگر در آن هنگامي كه انسان موقعيت واقعي خود را در جهان باعظمت هستي درك می‌کند در حال نيايش به سر می‌برد. نیایش‌های امام حسن (ع) از زمره نیایش‌هایی است كه سرشار از معاني بلند و دريايي از معرفت است. معارفي كه هيچ انساني در زندگي خود از آن بی‌نیاز نيست. امام حسن مجتبي (ع) به‌عنوان مصداق قرآن ناطق در نیایش‌هایش به 3 محور: معرفت الهي، فضايل اخلاقي، دعا و مناجات اشاره دارند.
جایگاه امام علی علیه السلام در نشر علوم دین در مراکز علمی جامعه اسلامی قرن اول
یکی از رویکردهایی که در مورد نقش امام علی (ع) در انتشار علم و سنت نبوی می‌توان در نظر گرفت این است که اساساً رشد علمی در بلاد اسلامی در سده اول چگونه صورت گرفت و انتقال علم به این بلاد و امصار با چه فرایند و مکانیسمی تحقق‌یافته است؟ چه کسانی در این انتقال علوم مؤثر بوده‌اند و ایشان در علم خود با علی (ع) چه ارتباطی داشته‌اند؟ ادعا این است که سوق دادن مسلمانان به سمت توجه جدی به علم و دانش (نه‌فقط علم دین) و شکل‌گیری این روند در جامعه تازه تشکیل یافته اسلامی در این دوره در بلاد به علی (ع) منسوب است. برای اثبات این موضوع علاوه بر اقدامات مستقیم آن حضرت در کوفه و یمن، به نقش برخی شاگردان مستقیم ایشان مانند ابن‌عباس و ابن‌مسعود و حسن بصری در مناطقی مانند مکه و بصره و کوفه توجه و روشن‌شده که پایه‌گذاری دانش در این سرزمین‌ها در سده اول به‌واسطه فعالیت علمی ایشان بوده است.
نقش حضرت زهرا سلام الله علیها در دفاع از حریم ولایت
امامت و ولايت در اسلام، از پایه‌های اصلي اعتقاد و زيربناي زندگي سياسي، اجتماعي و فرهنگي به شمار می‌آید؛ اما ولايت در باور شيعه از جايگاهي خاص و رفيع برخوردار است تا جايي كه از نماز، روزه، حج و جهاد نيز برتر و بالاتر است. رويكرد حضرت زهرا (س)، به‌عنوان اولين حامي و مدافع ولايت بر حق الهي و آغازگر دفاع از حريم ولايت، تعیین‌کننده محور ارزش‌های اجتماعي و سياسي درحرکت تاريخي اسلام است. رويكرد ايشان در دفاع از حريم ولايت پس از رحلت پيامبر اكرم (ص) تا زمان شهادتشان، از فرازهاي مهم تاريخ اسلام به شمار می‌رود. در اين زمان است كه فاطمه (ع) همچون سياستمداري بزرگ در دفاع از ولايت «دانشگاه سياسي» خود را می‌گشاید و در مكتبي كه عمرش كمتر از صد روز بود، ضمن نشر «فرهنگ سياسي» خود، مشعل هدايت را فراروي حقيقت مداران قرار می‌دهد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن تبيين آن موقعيت حساس، با استناد به شواهد و قراين تاريخي و نگاه توصيفي ـ تحليلي، چگونگي دفاع از حريم ولايت را به تصوير كشانده و در پايان، سيره نظري و عملي آن حضرت را در اين كشمكش سياسي، كه هدفش قرار دادن حاكميت بر محور حق و عدل بود، روشن نمايد.
بررسی استراتژی پیامبر اعظم صل الله علیه و آله در صلح حدیبیه بر اساس تحلیل سوات
صلح حديبيه يکي از راهبردي‌ترين تصميمات پيامبر اعظم (ص) در مقطعي حساس و نقطه عطفي در تاريخ اسلام است. اين واقعه سرنوشت‌ساز در طول تاريخ، کانون توجه مورخين و سيره‌نويسان بوده و از ديدگاه‌هاي مختلف، مورد تحليل قرارگرفته است. در اين پژوهش تبييني، با رويکردي کيفي – کمّي و بر پایه قاعده «تلازم عقل و شرع» با استفاده از مدل علمي «سوات»، به تحليل علمي استراتژي پيامبر اعظم| در صلح حديبيه پرداخته‌شده است. بر اساس نتايج اين پژوهش، در چارچوب اصول علمي مديريت استراتژيک، صلح حديبيه به‌عنوان يک تصميم راهبردي، کاملاً منطبق بر تحليل‌هاي علمي و بهترين انتخاب در شرايط خود بوده است. مدل سوات به کمک تحليل شرايط دروني و بروني جامعه اسلامي، نتايج شگرف صلح حديبيه را در پيشرفت اسلام و تغيير وضعيت جامعه اسلامي به‌صورت علمي، به تصوير کشيده و دورانديشي پيامبر اعظم| را به‌عنوان رهبر مدبر جامعه اسلامي از ديدگاه خود ثابت مي‌نمايد.
بی ادبی به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم!
برگرفته شده از جلد 1 ص 593 کتاب شریف الغدیر
اجتهاد در برابر نص
برگرفته شده از جلد 1 ص 593 کتاب شریف الغدیر
آموزه‌های مهدویت در کلام رسول خدا (ص)
نگاه به آینده و ارائۀ تصویری امید‌ساز و هول‌انگیز از آن، امری است که در سخنان رسول‌خدا (ص) به روشنی می‌توان دید؛ اما بررسی دقیق‌تر آموزش‌های آن حضرت به تأمل در سخنانی نیاز دارد که بر مخاطبان خود القا کرده است. وصول به این سخنان، با توجه مشکلات در تدوین حدیث به‌ویژه در منابع اهل سنت، کاری دشوار است که جز بر اهل تحقیق مقدور نیست. در چنین تحقیقی باید هم به بررسی اعتبار و تهذیب مصادر پرداخت و هم بررسی اسناد را جدی گرفت. اگرچه رسول (ص) برای اکمال دین و تبیین همۀ معارف قرآنی به تمامی ابعاد بحث مهدویت توجه داشته است، اما تکرارها و تأکیدهای آن حضرت نشان از آن دارد که برخی محورهای مباحث مهدوی بیشتر مورد توجه بوده که حاکی از نیاز بیشتر مخاطبان در تبیین این قسم از آموزه‌هاست. مهم‌ترین این محورها عبارت‌اند از: معرفی مهدی (عج) و این‌که او از اهل‌بیت پیامبر است، سیره و رفتار او همانند رسول خدا (ص) خواهد بود، غیبت‌هایی خواهد داشت و مؤمنان به سبب این غیبت‌ها دچار مشکلاتی خواهند شد، مؤمنان صبور در غیبت جایگاهی بلندتر از یاران عصر حضور دارند، ظهور پس از یأس و غلبۀ فساد رخ خواهد داد.
بررسی و نقد مدخل (امام) حسن عسگری (ع) دائره‌المعارف اسلام
دائرة‌المعارف اسلام اصلی‌ترین منبع اسلام‌شناسی در مغرب زمین شناخته می‌شود؛ اما مقالات این مجموعه و تصویر ارائه شده از اسلام در آن نیازمند نقد و بررسی است. در این مقاله ضمن آشنایی با ژوزف الیاش و آثار او، به بررسی و نقد مدخل [امام] حسن عسکری (ع)، تنها مقاله وی در دائرة‌المعارف اسلام می‌پردازیم.
