کلمه «فلاح» در چه سوره هایی از قرآن آمده و به چه معنا است؟

پاسخ اجمالی

واژه «فلاح» در قرآن وجود ندارد، اما مشتقات این کلمه در قرآن به کار رفته است؛ «المفلحون» ۱۲ بار، «المفلحین» ۱ مرتبه و «افلح» ۴ بار در قرآن به تناسب بیان شده است.
ابن منظور می گوید: الفَلَح و الفَلاحُ: الفوز و النجاه و البقاء فی النعیم و الخیر؛[۱] فلاح، رستگارى و نجات و بقای در نعمت و خیر است.
همچنین است «افلاح»: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى»؛[۲] رستگار شد آن که پاک شد و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز خواند. و آن در قرآن همه جا از باب افعال به کار رفته و شامل رستگارى دنیا و آخرت است. و سبب آن پیروى از خواسته ‏ هاى عقل و دستورات دین می  باشد.[۳]
راغب می  گوید: «افلح» از ماده «فلح و فلاح» در اصل به معناى شکافتن و بریدن است. سپس به هر نوع پیروزى و رسیدن به مقصد و خوش بختى اطلاق شده است.[۴]
در حقیقت افراد پیروزمند و رستگار و خوش بخت موانع را از سر راه برمى ‏دارند و راه خود را به سوى مقصد مى ‏شکافند و پیش مى ‏روند.
البته فلاح و رستگارى معناى وسیعى دارد که هم پیروزی هاى مادى را شامل مى ‏شود، و هم معنوى را، و در مورد مؤمنان هر دو بُعد منظور است.
پیروزى و رستگارى دنیوى در آن است که انسان آزاد و سربلند، عزیز و بى نیاز زندگى کند، و این امور جز در سایه ایمان امکان پذیر نیست، و رستگارى آخرت در این است که در جوار رحمت پروردگار، در میان نعمت هاى جاویدان، در کنار دوستان شایسته و پاک، و در کمال عزت و سربلندى به سر برد.[۵]
راغب اصفهانی در «مفردات» ضمن تشریح این معنا مى‏ گوید: فلاح دنیوى در سه چیز خلاصه مى‏ شود: بقاء، غنا و عزت، و فلاح اخروى در چهار چیز: بقاى بدون فنا، بى نیازى بدون فقر، عزت بدون ذلت، و علم خالى از جهل.^[۶]
اصطلاح فلاح و رستگاری در قرآن کریم در مورد مؤمنان، پرهیزکاران، مجاهدان و… به کار رفته است و خبر از رستگاری و سعادت ابدی آنها می دهد؛ مانند این آیات:
۱ – قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»؛[۷] همانا مؤمنان رستگار شدند.
۲ – «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى»؛[۸] به یقین کسى که پاکى جست (و خود را تزکیه کرد)، رستگار شد.
۳ – «إِنَّما کانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَنْ یَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛^[۹] سخن مؤمنان، هنگامى که به سوى خدا و رسولش دعوت شوند تا میان آنان داورى کند، تنها این است که مى‏ گویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم!» و اینها همان رستگاران واقعى هستند.
۴ – «لکِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ أُولئِکَ لَهُمُ الْخَیْراتُ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُون»؛[۱۰] ولى پیامبر و کسانى که با او ایمان آوردند، با اموال و جان هایشان جهاد کردند و همه نیکی  ها براى آنها است و آنها همان رستگارانند.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏۲، ص ۵۴۷، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

[۲]. اعلى، ۱۴- ۱۵٫

[۳]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ‏۵، ص ۲۰۱، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

[۴]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۶۴۴، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۵]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۴، ص ۱۹۴، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۶]. المفردات فی غریب القرآن، ص ۶۴۴٫

[۷]. مؤمنون، ۱٫

[۸]. اعلی، ۱۴٫

[۹]. نور، ۵۱٫

.[۱۰] توبه، ۸۸٫