کلید اخلاص

س ۱: کلید اخلاص چیست؟

ج: کلید اخلاص تقواست. آدم ایمانش پایین باشد، هیچ وقت اخلاص ندارد. باید با ترک گناه ایمان بالا برود، اخلاص هم پیش شما پایین می‌آید إن‌شاء‌الله.

معنای اخلاص

س ۲: آیا وقتی که عمل را انجام می‌دهیم نیّت‌مان تقویت ایمان باشد، باز هم اخلاص معنی می‌دهد؟

ج: در لغت عرب، هم «خَلَصَ یَخلُصُ» هست و هم «أَخلَصَ یُخلِصُ»؛ «أَخلَصَ یُخلِصُ» یعنی چیزی قاطی دارد و یک دست نیست. وقتی شما آن قاطی را جدا می‌کنی و بیرون می‌ریزی، بقیّه‌اش می‌شود خالص؛ مثلاً در آب یک مشت کاه ریخته‌اند؛ این خالص نیست؛ آبِ خالص نیست. اگر کاه‌ها را جدا کردی و بیرون ریختی، آبِ خالص تهیّه می‌شود. این عمل را می‌گویند اخلاص. این‌جا شما چه کردی؟ آب را خالص کردی بعد از آن‌که آب مخلوص داشت. عبادت هم همین‌طور است. اگر آن را به خاطر خدا انجام دهی، خالص است. اگر برای غیر خدا انجام دهی، ناخالصی دارد. «مُخلِص» هم به کسی می‌گویند که آن‌ ناخالصی‌ها را بیرون بریزد و عبادت را فقط برای خدا انجام دهد. این را اخلاص می‌ گویند. امیر المؤمنین (علیه الصّلاه و السّلام) فرمودند: «وَ بِالْإِخْلَاصِ یَکُونُ الْخَلَاصُ».^[۱] اگر بخواهی خلاص شوی، باید با اخلاص عبادت کنی؛ و الّا اگر بخواهی توجّهات دیگر هم در آن باشد، انسان از شرّ نفس امّاره و ضعف ایمان هیچ وقت خلاص نمی‌شود.

س ۳: آن بیان معروف «مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً»؛^[۲] را توضیح دهید.

ج: کسی چهل روز عبادت با اخلاص انجام دهد، إن‌شاء‌الله اثر دارد. این‌که انسان چهل سال هم عبادت‌های زیاد انجام می‌دهد و اثر ندارد، به خاطر آن است که اخلاص در آن نیست؛ و الّا چهل روز اخلاص هم اثر می‌دهد. امّا اگر شما بخواهی چهل روز اخلاص کنی تا آن چشمه‌های حکمت از دل بر زبان باز شود، این ضدّ اخلاص است و نمی‌شود. به این قصد نباید اخلاص کنی. باید اخلاص داشته باشی و مطلوب دیگری در نظرت نباشد. همین که خدا گفته: «این کار را بکن»، می‌گویی: «چشم!» امّا اگر این کار را برای چیز دیگری بکنی، این اخلاص نیست.

س ۴: این اخلاصی که در روایت امیر المؤمنین (علیه الصّلاه و السّلام) بود برای آن بهشت و جهنّم هم کافی است؟

ج: نه؛ این بالاتر از بهشت و جهنّم است. نیّت «چون تو گفتی»، نه نیّت «چون بهشت و جهنّم هست»؛ چون تو گفته‌ای، من چنان برای تو ارزش قائلم که گفتن تو همان و عمل کردن من همان. این را می‌‌گویند اخلاص.

مُخلَص

س ۵: مُخلَص کیست؟

ج: مُخلَص آن کسی است که کارش تمام شده است. اخلاص کرده و قاطی‌ها را خارج کرده است و حالا دیگر خالصِ خالص است. به این می‌گویند مخلَص.

س ۶: یعنی فاعل مخلِص خودِ خدا بوده است یا خودش؟

ج: خدا می‌فرماید: «من همه کاره هستم»؛ امّا من خودم باید اخلاص کنم. خدا شرایط را به من داده و همه چیز داده و فرموده: «اگر قاطی کرده‌ای، باید درستش کنی.» اگر توانستی درست کنی، می‌شود اخلاص. اگر نتوانستی، خراب است.

بسمه تعالی. یاد گرفتن مسائل شرعی که در زندگی برای هر مسلمانی مکرّر اتّفاق می‌افتد، شرعاً برای هر مرد و زن طبق فتوی مرجع شرعی خودشان از روی رساله‌ی عملیّه واجب می‌باشد. از خدای متعال مسئلت داریم تا همگان را در این عمل مهم یاری و توفیق مرحمت فرماید.

عزیز الله خوشوقت تهرانی

منبع: کتاب طریق بندگی، صفحات ۲۵۵ الی  ۲۵۸

[۱]– قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) الدُّعَاءُ مَفَاتِیحُ النَّجَاحِ وَ مَقَالِیدُ الْفَلَاحِ وَ خَیْرُ الدُّعَاءِ مَا صَدَرَ عَنْ صَدْرٍ نَقِیٍّ وَ قَلْبٍ تَقِیٍّ وَ فِی الْمُنَاجَاهِ سَبَبُ النَّجَاهِ وَ بِالْإِخْلَاصِ یَکُونُ الْخَلَاصُ فَإِذَا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَى اللَّهِ الْمَفْزَعُ (کافی، ج ۲، ۴۶۸).

[۲]–  مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً ظَهَرَتْ یَنَابِیعُ الْحِکْمَهِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ (سلیم بن قیس الهلالی).