تفاوت تقدیرات خداوند با جبر

این‌که انسان راضی باشد و تسلیم مقدّرات خدا باشد، این معنای جبری ندارد که انسان گمان بکند مقدّرات الهی یک لباس از پیش دوخته‌شده‌ای است که به زور به تن انسان‌ها می‌کنند. خیر، تقدیرات خدا بسته به تلاش‌ها و کارهای ما رقم می‌خورد، اعمال ما کاملاً در تقدیرات الهی که برای ما رقم می‌زند، مؤثّر است. همان حدیث معروفی که از امیر المؤمنین (علیه السّلام) داریم که زیر یک دیوار نیمه خرابه‌ای نشسته بودند، بعد بلند شدند و رفتند طرف دیگری. شخصی این صحنه را دید، گفت: علی، از تقدیر خدا فرار می‌کنی؟ او فکر می‌کرد تقدیر خدا یک معنای جبری است که بخواهی یا نخواهی، برای تو اتّفاق می‌افتد. اعمال تو دخیل نیست. امیر المؤمنین (علیه السّلام) فرمود: این چه حرفی است می‌زنی؟ من از یک تقدیر خدا به یک تقدیر دیگر خدا پناه می‌برم. البتّه این از ساحت مقدّس حضرت امیر (علیه السّلام) به دور بود، امّا اگر کسی بی‌عقلی بکند و زیر این دیوار نیمه خراب بنشیند، تقدیر او این است که دیوار روی سر او خراب بشود. اگر عاقلانه کار بکند که خود حضرت امیر این کار را کرد، بلند بشود و به طرف دیگری برود، تقدیر او این است که سالم بماند.

تقدیر یک معنای جبری ندارد، تقدیر این است؛ راضی به تقدیر بودن، تسلیم مقدّرات خدا بودن این است که تو کارهای خود را انجام بده، تلاش خود را بکن، در بندگی کم نگذار، امّا آن نتیجه را هر چه خدا رقم زد، به آن راضی باش. نتیجه را به خدا واگذار کن، تسلیم باش، به هر گونه‌ای که رقم بزند، کسی رقم می‌زند که از تو به تو مهربان‌تر و به مصالح تو آگاه‌تر است. از این جهت انسان خود را به او می‌سپارد، این معنای راضی بودن به مقدّرات خدا است.