ظلم و جنایت و درنده خویی در انسان، معلول قساوت قلب و سنگدلی است. عوامل فراوانی در قساوت و سختی دل نقش دارند، ولی در این میان خوردن غذای حرام و هر نوع حرام‌خواری دارای تأثیر عمیقی است. مردن دل و محجوب شدن فطرت پاک الهی و عدم گرایش به حق و عناد و دشمنی با خداوند و اولیای او، از ثمره‌های حرام‌خواری است. عبادت در دین اسلام چنان معنای گسترده‌ای دارد که پرهیز از خوردن غذای حرام و پاکدامنی از بزرگ‌ترین عبادات شمرده شده است در مقابل حرام‌خواری از گناهان بزرگ و ویران‌گر است. حضرت باقر (علیه السّلام) در حدیثی می‌فرماید: «مَا مِنْ عِبَادَهٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ عِفَّهِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ»؛ «در نزد خداوند عبادتی بالاتر از نگه داشتن شکم و پاکدامنی نیست».[۱]

عامل دیگری که خود از آثار حرام‌خواری است، از دست دادن حسّ تشخیص و از کار افتادن ابزار شناخت و عدم درک واقعیّت‌ها است که در قرآن کریم و سخنان معصومین (علیه السّلام) از آن به «مهر خوردن بر دل» تعبیر شده و اصرار بر باطل و لجاجت در برابر حق و بیدادگری و کفر و ستم را به دنبال دارد.

امام حسین (علیه السّلام) در روز عا شورا- در میان لشکری که او را چون نگینی دربرگرفته بودند- ضمن خطبه‌ای، بر این دو عامل مهم انگشت گذاشته و می‌فرماید: «فَمَنْ أَطَاعَنِی کَانَ مِنَ الْمُرْشَدِینَ وَ مَنْ عَصَانِی کَانَ مِنَ الْمُهْلَکِینَ وَ کُلُّکُمْ عَاصٍ لِأَمْرِی غَیْرُ مُسْتَمِعٍ قَوْلِی فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِکُمْ»؛ «هر کس از من اطاعت کند از رشد یافتگان و هر کس با من مخالفت کند از نابود شدگان است؛ ولی همه شما با من مخالفت می‌کنید و به سخن من گوش نمی‌دهید؛ زیرا شکم‌های شما از حرام انباشته شده و بر دل‌های شما مهر زده شده است، وای بر شما! چرا ساکت نمی‌شوید؟ چرا گوش نمی‌دهید؟»[۲].

سومین عامل که در واقع اصلی‌ترین آن‌ها و ریشه همه انحرافات بشر است، «فراموشی یاد حق» و «غفلت از خداوند» است. یاد خداوند سرچشمه هر سعادت و کمال و برکت است. انسان هنگامی که به یاد خدا است، چون قطره‌ای است که به اقیانوس (علیه السّلام) عظمت و کمال و زیبایی پیوسته است. از حصار تنگ وجود خود خارج گشته و در فضای بی‌انتهای نور و صفا به پرواز درمی‌آید. در حال «غفلت از یاد خداوند»، انسان حالت برکه‌ی راکدی دارد که از زلال چشمه‌ی حیات جدا افتاده و در معرض گندیدن و فساد است!

جانی که از یاد خدا خالی است، بهترین چراگاه شیطان و میدان تاخت و تاز اعوان و انصار او است. بذر گناه و عصیان در زمین چنین دلی راحت و به سرعت جوانه می‌زند و پس از چندی انسان اسیر دام شیطان می‌گردد و داخل در حزب او می‌شود.

امام حسین (علیه السّلام) در خطبه‌ای رو در روی انبوه دشمن و خطاب به آن‌ها فرمود: «لَقَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَیْکُمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاکُمْ ذِکْرَ اللَّهِ الْعَظِیم‏»؛ «بی شک شیطان بر شما مسلّط شده و ذکر خداوند بزرگ را از یادتان برده است».[۳] این سخن امام (علیه السّلام) مضمون کلام الهی است که می‌فرماید: «شیطان سخت بر آن‌ها احاطه نموده پس ذکر خدا را از یادشان برده است. آنان حزب شیطان هستند، آگاه باشید که حزب شیطان همه زیان‌کاران می‌باشند».[۴]

سخن امام حسین (علیه السّلام) از ورای قرون و اعصار پیامی برای همه انسان‌ها است که کلید گنج سعادت حقیقی و تنها سپر در برابر شمشیر تیز انحرافات و کج‌روی‌ها و گناهانی که زمینه‌ساز هر نوع جنایت و فساد است، یاد خدا و توجّه دایم به او است.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی ویژه محرم؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: گروه مؤلفان

[۱]. وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۱۹۷، باب ۲۲.

[۲]. بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۸.

[۳]. بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۵.

[۴]. مجادله (۵۸): آیه‌ی ۱۹.