ابتدا باید شرایط و ویژگی‌های لازم برای نیابت از معصومین (علیهم السّلام) و رهبری در نظام اسلامی را به طور دقیق، مورد شناسایی قرار داد.

شرایطی که در متون و منابع اسلامی مورد تأکید قرار گرفته، عبارت است از:

۱ –  صلاحیت علمی لازم برای افتا در ابواب مختلف فقه (فقاهت و اجتهاد)؛

۲ –  عدالت و تقوای لازم برای رهبری امّت اسلامی؛

۳٫ – بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت و مدیریّت و قدرت کافی برای رهبری.

در مرحله‌ی بعد نوبت به تطبیق هر یک از این شرایط بر رهبر معظّم انقلاب می‌رسد.

در این‌جا به صورت خلاصه به پاره‌ای از ویژگی‌ها و صلاحیت‌های حضرت آیه الله خامنه‌ای برای احراز منصب رهبری نظام، به نیابت از امام (عجّل الله تعالی فرجه الشّریف) اشاره شود:

یک. صلاحیت علمی

یکم. اجتهاد آیه الله خامنه‌ای از سوی بسیاری از مراجع و بزرگان –از جمله حضرت امام (رحمه الله علیه)- از قبل تصدیق شده بوده است.

دوم. همه‌ی رساله‌های علمیه نوشته‌اند که اگر دو نفر عادل خبره به اجتهاد کسی شهادت دهند، اجتهاد او قابل قبول است؛ این در حالی است که جامعه‌ی مدرّسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم- که مرکب از ده‌ها مجتهد مطلق و چندین مرجع تقلید است – ایشان را به مرجعیت پذیرفتند. همچنین در اساسنامه جامعه‌ی مدرّسین آمده است: چیزی به عنوان نظر آن جامعه معتبر است که حداقل شانزده تن از اعضا آن را امضا کرده باشند. بنابراین اعلامیه‌ی جامعه‌ی مدرّسین به این معنا است که حداقل شانزده تن از مجتهدین و خبرگان در فقه، ایشان را مرجع می‌دانند.

سوم. درس خارج مقام معظّم رهبری –که در آن بسیاری از فضلا شرکت کرده و همگی به وزانت علمی آن شهادت می‌دهند- دلیل بر بیّنه‌ی علمی نیروند و ملکه‌ی اجتهاد ایشان است. این توان علمی سابق بر رهبری و حتّی ریاست جمهوری ایشان است؛ نه این‌که ایشان پس از رهبری، درس خوانده و به این رتبه از دانش رسیده باشند.

دو. صلاحیت اخلاقی (عدالت و تقوای لازم)

صلاحیت اخلاقی مقام معظّم رهبری نیز از اموری است که در رفتار و عملکردهای فردی و اجتماعی ایشان- از زمان کودکی، جوانی و مبارزات سیاسی و نیز مسؤولیت‌های متعدّدی که در بعد از انقلاب در شرایط حسّاس داشته‌اند- به روشنی قابل اثبات بوده و تمام اشخاصی که از نزدیک با معظّم له در ارتباط‌اند، گواه بر این مدّعا هستند.

سه. توانایی‌های شخصی

در بند سوم اصل یکصد و نهم «بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریّت و قدرت کافی برای رهبری» از جمله شرایط و صفات رهبر دانسته شده است.

یکم. مقصود از «بینش صحیح سیاسی و اجتماعی» آن است که رهبر، آن‌چنان از مسائل و موضوعات و قضایای سیاسی آگاه باشد که بر آن اساس، هم قادر به اداره‌ی امور جامعه باشد و هم در جهت‌گیری‌های ظریف بین المللی، تصمیمات بجا، شایسته و مفید به حال جامعه اتّخاذ کند.

دوم. «مدیریّت و تدبیر» عبارت از مجموعه استعدادهایی است که در شرایط خاص، در رهبری بارز و ظاهر می‌شود و او را در اجرای وظایف سنگین خود یاری می‌کند. کشف این استعدادها از جمله مواردی است که در تعیین رهبر، به یقین باید مورد توجّه قرار گیرد.

سوم. «قدرت و شجاعت» نیز از جمله شرایطی است که یا از برجستگی‌های علمی و اخلاقی ناشی می‌شود و یا آن‌که در زمره‌ی استعدادهای درونی رهبر به شمار می‌رود. به هر حال مقام شامخ رهبری چنین مراتبی را می‌طلبد و به هنگام تعیین و انتخاب رهبر، باید به این موضوع توجّه جدّی داشت.

مقام معظّم رهبری تاکنون توانایی‌های فوق العاده‌ای در راستای رهبری و مدیریّت جامعه – خصوصاً در مواقع بحرانی و سرنوشت‌ساز- از خود بروز داده‌اند. از دیگر سو ایشان از بینش صحیح سیاسی و اجتماعی و قدرت و شجاعت بالایی برخوردار می‌باشند. این مهم با مروری بر پیشینه‌ی مدیریّتی ایشان –در شورای انقلاب، دوران ریاست جمهوری، سخت‌ترین شرایط ناشی از جنگ و محاصره‌های اقتصادی، بیش از یک دهه رهبری نظام و با موفّقیّت بیرون آمدن از فراز و نشیب‌ها و مشکلات متعدّد داخلی و بین المللی- به خوبی قابل اثبات است.

آخرین مرحله‌ای که شایسته است مورد توجّه قرار گیرد، انتخاب قانونی ایشان از سوی خبرگان رهبری است. این انگاره خود متأثّر از دو عامل است که هر کدام به تنهایی، مهمترین دلیل بر شایستگی ایشان برای رهبری نظام اسلامی است:

۱ – دارا بودن شرایط لازم برای رهبری در حضرت آیه الله خامنه‌ای و احراز این شرایط از سوی خبرگان، به عنوان بهترین و شایسته‌ترین فردی که قدرت و توانایی رهبری نظام را دارد. این مسئله از سوی اکثریّت قاطع اعضای مجلس خبرگان تأیید شد.

۲ – تأکید امام خمینی (رحمه الله علیه) بر شایستگی‌ آیه الله خامنه‌ای برای رهبری نظام؛ حضرت امام در موارد متعدّدی به شایستگی ایشان تصریح کرده‌اند. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان رهبری در سال ۶۸ در حضور شاهدان این قضیه را نقل کرد: در قضایای مهدی هاشمی همراه با آقایان خامنه‌ای، موسوی اردبیلی و میر حسین موسوی خدمت امام راحل رسیدیم و سیّد احمد خمینی نیز حضور داشت. در آن‌جا به امام گفتیم:

شما با اقدامات خود ما را درباره‌ی رهبری آینده در بن‌بست قرار می‌دهید.

امام با اشاره به آقای خامنه‌ای فرمود: «در میان شما کسی است که شایسته‌ی رهبری است و شما در بن‌بست قرار نخواهید گرفت».

مرحوم حجّت الاسلام سیّد احمد خمینی نیز نقل نموده که امام راحل فرمود: «آقای خامنه‌ای شایسته‌ی رهبری است».

منبع: دین و سیاست، ولایت فقیه، جمهوری اسلامی؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: حمیدرضا شاکرین، غلیرضا محمدی