بیانات حجت الاسلام رنجبریان :

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمین الصَّلاهُ وَ السَّلامُ عَلَی سَیِّدِ الأَنبِیَّاءِ وَ المُرسَلین حَبِیبِ‏ إِلَهِ‏ الْعَالَمِینَ‏ أَبِی الْقَاسِمِ المُصطَفی مُحَمَّدِ».

شروع سال تحصیلی در کنار مضجع شریف امام رضا

ابتدای عرایض، حدیثی از وجود مبارک حضرت علی بن موسی الرّضا (علیهم الصّلاه و السّلام)، ولیّ نعمت ما که بحمد الله همه ساله این توفیق از همان ابتدای تأسیس نصیب این مدرسه بوده و است که شروع سال تحصیلی را در کنار مضجع شریف و نورانی امام رؤوف و مهربان، آقای ما امام رضا (علیه الصّلاه و السّلام) داشته باشیم و امیدوار هستیم این توفیق استمرار داشته باشد و از مجموعه‌ی ما این توفیق إن‌شاء‌الله سلب نشود.

رمز رسیدن به تقوا و دور ماندن از سئیات

از وجود مبارک امام رضا (علیه الصّلاه و السّلام) در کتاب کافی شریف، جلد ۱، صفحه ۱۳۸ است که حضرت فرمودند: «مَنِ‏ اتَّقَى‏ اللَّهَ‏ یُتَّقَى‏» یعنی هر کس تقوا را رعایت کند، حفظ می‌شود. اشاره به این است خیلی از مشکلاتی که برای ما پیش می‌آید اثر وضعی اعمال ما است. «ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَهٍ فَمِنْ نَفْسِکَ»[۱] هر چند که «کُلٌ مِن عِندِ الله» است، امّا به هر حال این سیئاتی که به ما می‌رسد، از ما بلند می‌شود و به خود ما برمی‌گردد؛ اگر می‌خواهیم از این مکاره و از این مشکلات در امان باشیم، رمز آن را امام ملک و ملکوت، امام رؤوف و مهربان ما، حضرت رضا (علیه الصّلاه و السّلام) می‌فرماید این است که تقوا را رعایت کنید.

آگاهی و اطّلاع نداشتن از اسرار پیچیده‌ی عالم

چون اسرار عالم هم پیچیده است، ما هم نمی‌دانیم چه اتّفاقی اثر کدام عمل بود، این را نمی‌دانیم. و چه عملی، چه اثری دارد. بعضی موارد در بعضی روایات آمده است. مثلاً قطع رحم موجب کوتاهی عمر می‌شود، امّا از این قبیل عوامل و از این قبیل آثار زیاد هستند که ما آگاهی و اطّلاع نداریم. خود را خسته نکنیم و دنبال آن‌ها بگردیم. کلاً تقوا را رعایت کنیم تا إن‌شاء‌الله در درع حصینه‌ی الهی قرار بگیریم. «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ‏ حِصْنِی‏ أَمِنَ‏ مِنْ‏ عَذَابِی‏»[۲]، «وَلَایَهُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ نَارِی»[۳] هر دو حدیث هم از وجود مبارک امام رضا (علیه الصّلاه و السّلام) است.

رویکرد اصلی مدرسه‌ی امام خمینی در نگاه اوّل

امّا نکاتی که به نظر رسید لازم است در ابتدای سال تحصیلی تذکّر داده شود. رویکرد اصلی مدرسه‌ی امام خمینی (رحمه الله علیه) در نگاه اوّل تأکید و اصرار بر مسئله‌ی تهذیب و خودسازی است. یعنی ما معتقد هستیم بر اساس ادلّه‌ی نقلی و ادلّه‌ی عقلی و تجارب موجود، توصیه‌های بزرگان که آنچه در درجه‌ی اوّل اهمیّت برای طلبه است مسئله‌ی تهذیب، خودسازی، معنویّت و نورانیّت است. خصوصاً «فی زماننا هذا» که نوع حربه‌ی دشمن بیش از این‌که علمی باشد، اخلاقی است. یعنی امروز که من و شما با هم صحبت می‌کنیم، دشمنان ما بیشتر ایمان و اخلاق جامعه را هدف گرفتند و خود شما هم مشاهده می‌کنید.

غرض از آفرینش آدم عبودیّت است

در چنین شرایطی آنچه که انسان را در برابر این کید دشمن حفظ می‌کند، مسئله‌ی معنویت، تهذیب نفس و خودسازی است بماند که اصل هدف خلقت هم اصلاً همین مقوله است، اصلاً ما در این دنیا آمدیم که عبد شویم، نیامدیم که عالم شویم. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»[۴] غرض عبودیّت است. آن «أَی لِیَعرِفُون» که در تفاسیر است، آن حدیث نیست، آن کلمات بزرگان است که البتّه اقتباس از روایات است، امّا این تعبیر در روایات نیست. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»، «لِیَعْبُدُونِ» نه عابد خشک سجاده نشین؛ عبدی که در هر شرایطی به تناسب به وظیفه‌ی خود عمل می‌کند. ما آمدیم عبد شویم، علم لازمه‌ی عبودیّت است، ولی هدف نیست.

نتیجه‌ی عبودیّت

ارشاد، هدایت و دستگیری از مردم نتیجه‌ی عبودیّت است. (چون که صد آید نود هم پیش ما است) به طور طبیعی حاصل می‌شود. او که همیشه روی رساله‌ی خود «العبد» نوشت، بدون این‌که منبر برود، بدون این‌که تلاش کند، بدون این‌که این طرف و آن طرف برود، نفس او انسان‌ها را متحوّل می‌کرد. او برای خودش بود، امّا اثر خود را در عالم می‌گذاشت. اشتباه نکنیم گرفتار کید ابلیس نشویم که ما را از خود غاافل کند و متوجّه دیگران کند. «عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ ْ لا یَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ»[۵]، «قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً»[۶] قرار است اوّل به فریاد خود برسیم.

مسئله‌ی تهذیب رویکرد اوّلیه‌ی مدرسه‌ی امام خمینی

بنابراین بر اساس این تعالیم و آموزه‌ها کلمات بزرگان، حاج آقای جانباز زحمت کشیدند از کلمات مقام معظّم رهبری جملات بسیار زیبا و تکان دهنده‌ای را استخراج کردند که اهمّیّت تهذیب، اهمّیّت خودسازی را نشان می‌دهد. رویکرد مدرسه‌ی امام خمینی در درجه‌ی اوّل مسئله‌ی تهذیب است و ما معتقد هستیم و برای ما مجرّب است طلبه‌ای که اهل خودسازی است در بُعد علمی هم موفّق است. یعنی رابطه‌ی عموم و خصوص مطلق است. هر طلبه‌ای که به لحاظ معنوی، به لحاظ تهذیبی حسّاس است و به داد خود می‌رسد، او نسبت به درس خواندن هم احساس وظیفه می‌کند. چرا؟ چون می‌گوید اگر من درس نخوانم خلاف وظیفه‌ی شرعی من است. امّا آن طرف این‌طور نیست، گاهی ممکن است طلبه‌ای خوب درس بخواند، امّا وضع تهذیبی خوبی نداشته باشد.

در رأس قرار دادن مسئله‌ی تهذیب توسّط مسئولین مدرسه

پس اولویّت در نگاه کلّی و کلان مدرسه مسئله‌ی تهذیب است و روی این پافشاری و اصرار داریم، روی این تلاش می‌کنیم. نمی‌گوییم تلاش ما حتماً به نتیجه رسیده است، امّا سعی و جهت‌گیری ما این است و می‌بینید مسئولان مدرسه همه خود را خادمان حضرت حجّت (ارواحنا فداه) می‌دانند، چون غیر از این باشد خسارت دنیا و آخرتی دارد. مسئولان مدرسه‌ی خود را که می‌بینید تمام وقت در اختیار مدرسه هستند، از مدرسه هم خارج می‌شوند آسایش ندارند، تلفن‌های آن‌ها مدام در دسترس است و همه به این افتخار می‌کنند، در درجه‌ی اوّل همه‌ی هم و غم آن‌ها همین مسئله‌ی تهذیب است.

اگر تهذیب درست شد آرام آرام لیست‌های حضور و غیاب کلاس‌ها کم رنگ می‌شود دیگر نیازی نیست؛ تهذیب وقتی درست شد نیازی به ناظر برای جلسات مباحثه نداریم؛ وقتی تهذیب درست شد نیازی به تذکّر برای درس خواندن نداریم، همه چیز خود به خود در جای خودش قرار می‌گیرد. اگر ما آشفتگی و نابه‌سامانی داریم برای این است که تهذیب ما مشکل دارد، به لحاظ تهذیبی لنگ می‌زنیم و گرنه همه چیز سر جای خودش قرار می‌گیرد.

ویژگی‌ طلبه‌ی مهذّب

طلبه‌ی مهذّب طلبه‌ی درس‌خوانی است، نمی‌شود مهذّب باشد و درس‌خوان نباشد. طلبه‌ی مهذّب در درس‌های خود موفّق است، در پژوهش موفّق است، در همه‌ی عرصه‌ها می‌درخشد. این یک شعار نیست، این نتیجه‌ی عملی دارد. به قول فقها که هر فرع فقهی مطرح می‌شود، می‌گویند حالا ثمره‌ی آن کجا معلوم می‌شود، ثمره‌ی این بحث در جای جای مدرسه خود را نشان می‌دهد.

مسئله‌ی تهذیب یکی از ملاکات اصلی برای حفظ و استمرار طلبه‌ها

یکی از ملاکات اصلی ما برای پذیرش، برای حفظ و استمرار طلبه‌ها در مدرسه و برای انتقال همین مسئله‌ی تهذیب است. تنها عامل نمی‌گویم، امّا یکی از عوامل اصلی و بسیار اثرگذار بارها در تاریخ این مدرسه هم تاریخ دور، هم تاریخ نزدیک که وضعیّت آموزشی طلبه‌ای مشکل داشته است، امّا ما می‌دیدیم او به لحاظ تهذیبی تلاش خود را انجام می‌دهد، کوتاهی نمی‌کند. درس خود را می‌خواند امّا استعداد او پایین است. امّا به لحاظ تلاش کم نمی‌گذارد، مباحثه‌ی خود را انجام می‌دهد، کلاس‌ها را مرتّب می‌رود. می‌دیدیم وضع نمره‌های او به شدّت پایین است، وضع خیلی خراب است، او را نگه داشتیم، حفظ کردیم، گفتیم کفّه‌ی اخلاقی و تهذیبی او می‌چربد و ارزش دارد که روی او سرمایه‌گذاری کنیم تا جایی که توانستیم تلاش کردیم به احترام این ویژگی او را نگه داریم و رشد دهیم و مشکلاتش را برطرف کنیم. این نمونه‌های زیادی دارد.

بنابراین نتیجه‌ی این صحبت این است در مدرسه‌ی امام خمینی مسائل غیر تهذیبی، غیر قابل تحمّل است و این چیزی نیست که فقط مسئولین مدرسه نسبت به آن حسّاس باشند. ما از ابتدایی که با دوستان خود صحبت کردیم همیشه این را تأکید کردیم. امر به معروف و نهی از منکر در دورن حوزه‌ی خود را حداقل همگانی کنیم. حالا که در جامعه وضیّت این‌گونه است و می‌بینیم صد نوع محذور جلوی پای ما وجود دارد، دیگر در حوزه‌ی خود معتقد هستیم امر به معروف و نهی از منکر در درون حوزه با لحاظ «حَسَنَاتُ الْأَبْرَارِ سَیِّئَاتُ‏ الْمُقَرَّبِینَ‏»[۷] وظیفه‌ی همگانی طلبه‌ها است، این‌طور نیست که فقط مسئول حوزه، استاد، معاون، آن‌ها دنبال مشکلات تهذیب باشند.

دیدن نارسایی تهذیبی و نگفتن آن نوعی خیانت است

شک نکنیم اگر طلبه‌ای نارسایی تهذیبی در گوشه‌ای از مدرسه سراغ داشته باشد و اعلام نکند او خیانت کرده است، به دستگاه امام زمان خیانت کرده است. حوزه‌ها عمدتاً با سهم امام اداره می‌شوند. دستگاه، دستگاه امام زمان است، افرادی که می‌آیند و می‌روند خود را خادم امام زمان می‌دانند. عرض کردم اگر غیر از این باشد همه خسارت کردیم. اگر طلبه‌ای در گوشه‌ای، در جایی نارسایی ببیند و نگوید خیانت کرده است، باید از این نگاه عوامانه و کودکانه فاصله بگیریم که برخی تصوّر می‌کنند اگر برود بگوید خیانت کرده است، نخیر عکس آن است. چرا در دستگاه امام زمان یک جایی مشکلی دیدید و نگفتید؟ یک قایقی در دریا می‌رود، یک گوشه‌ای از آن سوراخ شده است، آرام آرام آب می‌آید و همه‌ی قایق را پر می‌کند و همه‌ی اهل آن قایق غرق می‌شوند. کسی ببیند و نگوید خیانت کرده است و در آن فاجعه سهیم است، مسئول است هر چند که علّت محدثه نبوده است، امّا یقیناً علّت ۱۴:۵۴؟؟ بوده است؛ چون دید و جلوی آن را نگرفت. بنابراین این در مدرسه‌ی ما یک اصل است، همه مسئول هستیم، همه باید حسّاس باشیم، همه باید مراقب باشیم. اگر جایی اشکالی، نارسایی دیدیم، نگوییم و حسّاسیتی نشان ندهیم در پیشگاه امام عصر (ارواحنا فداء) باید جواب دهیم.

همین نگاه در همه‌ی عرصه‌های حوزه این مسئله خود را نشان می‌دهد و در همه‌ی تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها ما این را لحاظ می‌کنیم. پس إن‌شاء‌الله دوستان در این قسمت واقعاً استمداد کنند، اگر جایی مشکلی دیدیم کمک کنیم این مشکل را برطرف کنیم. حالا برطرف کردن آن گاهی این‌گونه است که خود شما تذکّر دهید، به یک بزرگ‌تری بگویید اگر نمی‌شود به مقام مسئول و مراحل و مراتب خودش بگویید.

داشتن نعمت بزرگی با وجود حاج آقای صدیقی در مدرسه‌ی علمیه

 نکته‌ی دیگری که باید توجّه کنیم و در مدرسه‌ی ما جدّی است. مدرسه‌ی ما یک نعمت بزرگی دارد و آن وجود حاج آقای صدیقی است. تعارف ندارد، در سراسر کشور خیلی از حوزه‌های علمیّه به دنبال یک چنین فرصت و امکانی هستند، حالا با دانشگاه‌ها و مراکز مختلف علمی کاری نداریم. خیلی از حوزه‌ها تلاش می‌کنند یک جلسه و یک وقتی از حاج آقای صدیقی بگیرند که یک سری به آن‌جا بزند. چون یک شخصیّت الهی است، یک شخصیّت معنوی است. ویژگی مبرز ایشان بیان ایشان نیست که بگوییم خوش بیان است، خوش منبر است، امام جمعه است، این ویژگی در خیلی از افراد وجود دارد. آنچه که ایشان را این‌قدر محبوب می‌کند و مورد توجّه قلوب قرار می‌دهد آن معنویّت و نورانیّت ایشان است. این گوهر و این نعمت در مدرسه‌ی ما است.

از برکت این نعمت، نعمت‌های دیگر هم جلب می‌شود. یک اصطلاحی کاسب‌ها دارند، می‌گویند پول، پول می‌آورد. من و شمای طلبه باید به یاد داشته باشیم گناه، گناه می‌آورد، نورانیّت هم نورانیّت می‌آورد، این را به ذهن خود بسپاریم.

سرازیر شدن نعمت‌های دیگر با وجود جناب آقای صدیقی

 از برکت این نعمت، نعمت‌های دیگری هم به سمت این حوزه سرازیر می‌شود. امسال که تابستان گذشت، سومین سالی بود که جناب حاج آقای فیاضی (حفظه الله) یک ماه رمضان کامل در مدرسه‌ی ما تشریف داشتند، به این سادگی جایی نمی‌روند. مسئولین مرکز مدیریت استان به خود ما گفتند که ما به عنوان مرکز استان از ایشان تقاضا می‌کنیم بیاید، نمی‌آید ولی شما که در صورت ظاهر یک مدرسه هستید و جزئی از حوزه‌ی استان هستید، وقتی می‌خواهید خود آقای فیاضی یک ماه می‌آید.

یکی از دوستان با ایشان صحبت کرده بود، ایشان گفت من عهد کردم تا زمانی که آقای صدیقی در این مدرسه است و به من نگفته است نیا، من خود بیایم یعنی این‌طور نیست که هر سال منتظر دعوت باشد.

قساوت داشتن ما نسبت به این نعمت‌ها

بعد از نسل فلاسفه‌ی بزرگ که الآن در نسل پیرمردها هستند مثل آیت الله مصباحی، آیت الله جوادی آملی و این بزرگواران دیگر نسل بعدی استاد الاساتید آن‌ها حاج آقای فیاضی است. «وَ کَم لَهُ مِن نَظیر» رفت و آمد آقای مصباح (حفظه الله) به مدرسه، دوستانی که بودند و به یاد دارند رفت و آمد مکرّر و مرتّب مرحوم آقای خوشبخت به مدرسه، مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی که هیچ جا در حوزه‌های تهران نرفت، تنها مدرسه‌ای که آمد همین مدرسه بود. شخصیّت‌ها و بزرگواران دیگری هم بودند. آن‌ها می‌آیند و می‌روند، خود حاج آقای صدیقی است، نگرانی ما این است که نکند خود ما و دوستان ما نسبت به این نعمت‌ها قساوت بگیریم، برای ما عادی شود. به این مسئله خوب توجّه کنید، نکند ما نسبت به این نعمت‌ها قساوت بگیریم. یعنی آقای فیاضی این‌جا است؟! درس اخلاق آقای صدیقی شروع شد؟! باشد الآن می‌آیم. این یعنی قساوت، این یعنی ناشکری.

همیشگی نبودن نعمت‌ها و غافل شدن و از دست دان آن

  همین امام رؤوف که زیر سایه‌ی ایشان هستیم، ۲۰:۳۱ در روایتی که در عیون الاخبار است و مرحوم صدوق آورده است می‌فرماید: «أَحْسِنُوا جِوَارَ نِعَمِ اللَّهِ فَإِنَّهَا وَحْشِیَّهٌ»[۸] همسایگان خوبی برای نعمت‌های خدا باشید. چون نعمت ذاتاً بی‌قرار است. «مَا نَأَتْ عَنْ‏ قَوْمٍ‏ فَعَادَتْ‏ إِلَیْهِمْ» اگر رفت، برنمی‌گردد. تصوّر نکنید امروز در این محضر هستید، در این فضا هستید، در این شرایط ملکوتی و معنوی هستید، ابر و باد و مه و خورشید دست به دست هم داده است شما درس می‌خوانید، آرامش دارید تصوّر نکنید همیشه وجود دارد، به غفلتی می‌رود، به اشتباهی گرفته می‌شود. «مَنِ‏ اتَّقَى‏ اللَّهَ‏ یُتَّقَى‏»[۹] اگر رعایت نکنیم گرفته می‌شود، اگر این نعمت‌ها را قدر ندانیم از ما می‌گیرند کما این‌که از افراد زیادی گرفتند. مراقب باشید از این نعمت‌ها درست استفاده کنید.

مسئول بودن در قبال نعمت‌ها و به جا آوردن شکرانه‌ی آن

از درس اخلاق‌های شخص خود حاج آقای صدیقی گرفته تا شخصیّت‌های اخلاقی و معنوی که رفت و آمد می‌کنند یا حتّی شخصیّت‌های سیاسی، گاهی جلسات تحلیلی سیاسی می‌گذاریم خیلی از افراد به اعتبار این‌که این‌جا حوزه‌ی آقای صدیقی است راحت می‌آیند، بدون هیچ دردسر و مشکلی، بدون هیچ امروز و فردا کردنی راحت می‌پذیرند و می‌آیند. این‌ها نعمت‌های خدا است و ما در قبال این نعمت‌ها مسئول هستیم، باید شکرانه‌ی آن را به جا بیاوریم و از آن درست استفاده کنیم. در این جلسات حضور مستمر داشته باشیم.

استفاده کردن از وجود این نعمت‌ها

آقای صدیقی من و شما اگر شب‌ها هر شب نیاید بعضی شب‌ها در مسجد ازگل نماز می‌خواند. چقدر حیف که ما در حجره بایستیم و نماز بخوانیم و به مسجد نیاییم پشت سر ایشان نماز بخوانیم. دوشنبه‌ها را مرتّب کرده است، بنده چون مدّتی برنامه‌های ایشان را تنظیم می‌کردم، می‌دانم با چه زحمتی این دوشنبه‌ها تثبیت می‌شود وگرنه عبای ایشان را از شرق و غرب کشور می‌کشند. جلسات دوشنبه یک ایستادگی خیلی سختی شده است که تثبیت شود که شد، حالا ما ببینیم جلسات دوشنبه برگزار می‌شود، الحمدلله تعدادی از دوستان هم شرکت می‌کنند، امّا یک تعدادی هم در حجره هستند. در حجره کار واجبی ندارند، همین‌طور دور هم نشستند و با هم صحبت می‌کنند، پا روی هم انداختند، بازی می‌کنند.

دورنمای تحصیلی در سال جدید

«یَوْمَ الْحَسْرَهِ»[۱۰] که یکی از اسامی قیامت است، یکی همین‌ها است. فردا چشم باز می‌کنیم می‌بینیم ما تشنه کنار چشمه نشسته بودیم و نفهمیدیم و تشنه بلند شدیم و برگشتیم. دوستان این را به عنوان یک هشدار جدّی که مدّت‌ها است با آن درگیر هستیم بدانید یعنی ذهن را مشغول کرده است که ما یک مشکلی پیدا کردیم، آن‌قدر نعمت می‌آید که برای بچّه‌ها عادی می‌شود. همین اردویی که شما تشریف آوردید، این وقت سال که عرض کردم به لطف امام رؤوف خود امام رضا (علیه الصّلاه و السّلام) هر سال برگزار می‌شود. شهریور در واقع پیک مسافرت‌های مشهد است. مخصوصاً در دهه‌ی کرامت. حالا خبر دارید وقتی ما جلسه می‌گذاریم، تصمیم‌گیری می‌کنیم اتوبوس بیاوریم، مدام می‌گوییم نکند بچّه‌ها نیایند، نکند اتوبوس خالی بماند، چه تعداد اتوبوس کرایه کنیم، به تعداد طلبه‌ها اتوبوس بگیریم، نگیریم، می‌آیند، نمی‌آیند. نعمت به این بزرگی، از آن بالاتر جلسه‌ی رسمی مدرسه است، افتتاحیّه است. تعارف نداریم این جلساتی که چند روز در این‌جا برگزار می‌شود تک تک شما موظّف هستید حضور پیدا کنید، حق ندارد شرکت نکنید. مدرسه این جلسات را برگزار می‌کند که در مشهد، در کنار امام رضا این جلسات شروع شود.

هزینه و برنامه‌ریزی شده است که ما به این‌جا بیاییم و در کنار امام رضا یک سری جلساتی که در طول سال عملی نیست، ممکن نیست، این‌جا بگذرانیم. بنابراین وظیفه‌ی ما است که در این جلسات و سایر جلسات و برنامه‌ها شرکت کنیم. کلاس‌هایی که مرتّب و منظّم برگزار می‌شود مخصوصاً جمعیّت بعضی از کلاس‌ها کم است، هفت، هشت نفر است. فردا هوا سرد می‌شود، روزها کوتاه می‌شود، اذان صبح تغییر پیدا می‌کند، کلاس آقایان ساعت ۷ شروع می‌شود، سن و سالی از استاد گذشته است، جایگاه اجتماعی دارد، موقعیّتی دارد، هزاران مشغله دارد، خود را تنظیم می‌کند به هر شکلی است رأس ساعت خود را سر کلاس برساند. به کلاس می‌رود می‌ببیند تعدادی آمدند، تعدادی نیامدند. کسانی هم که آمدند با تأخیر می‌آیند. معلوم است که این‌گونه موارد از ناحیه‌ی مدرسه قابل قبول نیست، معلوم است که این‌ها پذیرفتنی نیست. ما ناچار هستیم علی رغم میل باطنی خود، دوستانی که ارتباط نزدیک با ما دارند می‌دانند این‌که می‌گویم علی رغم میلی باطنی یعنی چه. یعنی واقعاً ما تلاش می‌کنیم به لحاظ عاطفی به یک نفر انتقالی می‌دهیم، ولی ناچار هستیم این کار را انجام دهیم، وظیفه‌ی شرعی خود می‌دانیم و همه‌ی دوستان هم این را بدانند همه دیده می‌شوند.

به لطف خدا، به یاری امام عصر (أرواحنا فداه) و همّت مسئولین مدرسه که تمام وقت در مدرسه حضور دارند، همه‌ی دوستان دیده می‌شوند منتها گاهی بر اساس اصل تغافل و تجاهل چیزی نمی‌گوییم، می‌گوییم حالا صبر کنید إن‌شاء‌الله درست می‌شود. تذکّر غیر مستقیم دهیم شاید درس شود، تذکّر مستقیم دهیم شاید درست شود، نمی‌شود و برای خود او بد می‌شود و برای مدرسه هم بد می‌شود، ناچار می‌شویم. پس اگر یک موقع می‌بینید به کسی فرصت داده می‌شود، تصوّر نشود مثل این‌که متوجّه نیستند، نه همه دیده می‌شوند منتها هر کدام به یک مصلحتی فرصت داده می‌شود.

چون بنا و امید ما این است که دوستان همه در مسیر قرار بگیرند و دوست داریم این اتّفاق بیفتد، اگر این اتّفاق افتاد که ما پیروز شدیم، خدا را شکر می‌کنیم اگر هم این اتّفاق نیفتاد، مجبور هستیم به وظیفه‌ی شرعی و قانونی خود عمل کنیم.

همه‌ی این‌ها بحث‌هایی است که دست در گریبان هم هستند، وقتی بحث قساوت نعمت‌ها را مطرح می‌کنیم مأل این است که می‌بینید طلبه در جلسه‌ی درس اخلاق شرکت نمی‌کند، واقعاً به نظر شما ما جلسات درس اخلاق‌ آقای صدیقی را حضور و غیاب کنیم؟ نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم؟ معلوم است که شدنی است، ولی شأن درس‌ها این است؟! ما در نهایت گفتیم که تذکّر چهره به چهره می‌دهیم، دوستانی که در مجموعه‌ی معاونت تهذیب بودند و هستند تذکّر دهند آقا چرا تشریف نمی‌آورید، بیایید. ولی اصلاً این خلاف حکمت است باید خود آقایان بگویند آقای صدیقی درس اخلاق دارد، با آن نفس قدسی خود آمده است برای ما حرف بزند.

کمیاب بودن شخصیّت‌های بزرگ

دوستان این نعمت‌ها کمیاب شده است. یک زمانی دوره‌ی سرمایه‌داری ما بود آقای بهاء الدّینی در قم یک گوشه بود، آقای بهجت یک گوشه بود، آقای کشمیری یک گوشه بود، اصلاً گاهی به بزرگان اخلاق توجّهی نمی‌شد. آقای میانه‌جی، آقای حاج شیخ علی پناه اشتهاردی، در تهران آقای خوشبخت، آقای حق‌شناس، آقا مجتبی تهرانی همه رفتند، (گویی ولی‌شناسان رفتند از این ولایت) تک و توک ماندند. تعارف نداریم، نمی‌خواهیم چون تولیت مدرسه‌ی خود ما است بگوییم، واقعیّت را می‌گوییم. بدانید، آگاه باشید، قدر بدانید. یکی از آن شخصیّت‌های نورانی الهی و ملکوتی و معنوی الآن در جمع ما است. منظور در جمع مدرسه‌ی علمیّه‌ی امام خمینی است، (غنیمت شمردیش فرصت) از دست ندهید، مدام پیگیر او باشید، به حالات او را توجّه کنید إن‌شاء‌الله اثر می‌گذارد.

نشاط و تلاش شعار امسال مدرسه‌ی امام خمینی

مسئله‌ی دیگری که باید به آن توجّه شود و إن‌شاء‌الله خود این را هم حاج آقای صدیقی «کَما هُوَ حَقُ» تبیین خواهند کرد بحث شعار سال است. سال گذشته شعار مدرسه نماز، زبان و نظم بود. امسال نشاط و تلاش است. قاعدتاً به این معنا است که ما آن مرحله را پشت سر گذاشتیم یعنی در بخش نماز، زبان و نظم به یک درجه‌ی قابل قبولی رسیدیم، حالا می‌خواهیم گام بعدی را برداریم، ما در نظم به آن نقطه‌ای که می‌خواستیم رسیدیم. درس اخلاق حاج آقای حائری شیرازی در سال نظم به دلیل بی‌نظمی تعطیل شد. «فَرَجَعُوا إِلى‏ أَنْفُسِهِمْ»[۱۱] همه به خود برگردیم، از خود بنده که من کجا کم گذاشتم، تا تک تک شما طلبه‌ها. ببینیم کوتاهی کجا بود، قرار نیست زود یقه‌ی همدیگر را بگیریم و کسی را متّهم و مقصّر قرار دهیم، بدانیم کجا کوتاهی کردیم. باز آیت الله حائری شیرازی یکی از همان نعمت‌ها است که اثر آن نعمت است که گفتم نعمت جلب نعمت می‌کند. آقای حائری شیرازی هر هفته مدرسه‌ی ما می‌آید و درس اخلاق می‌گوید؛ یک فقیه وارسته، یک فقیه نورانی بدون ادّعا و بدون تکلّف بود، خیلی راحت در سال نظم به دلیل بی‌نظمی درس اخلاق او تعطیل شد. باید به خود بیاییم، باید تکان بخوریم.

مسئله‌ی نظم و بی‌انضباطی مشکلات جدبّی در جامعه‌ی روحانیّت

پس اگر می‌گوییم امسال یک شعار دیگری داریم، به این معنا نیست که ما از آن شعارها عبور کردیم، به عنوان خادم شما عرض می‌کنم یکی از مشکلات جدّی در جامعه‌ی روحانیّت و این حوزه مسئله‌ی بی‌نظمی و بی‌انضباطی است. مسئولین شما نمی‌توانند برنامه‌ریزی کنند، نمی‌خواهیم مدام با برخوردهای سلبی و قهری جلو بیاییم. بنابراین إن‌شاء‌الله این توصیه‌ی امیر المؤمنین که در بستر شهادت بود، «أُوصِیکُمْ‏ بِتَقْوَى‏ اللَّهِ‏ وَ نَظْمِ‏ أَمْرِکُمْ‏» این شعار را فراموش نکنیم. نماز را هم هر کس خودش می‌داند و خدای خود، زبان را هم باید کنترل کنیم، این زبان ما را بیچاره می‌کند. بعد از این یا هم زمان با این به شعار توجّه کنیم که شعار تلاش و نشاط هوشمندانه انتخاب شده است.

مسئله‌ی افسردگی و بی‌انگیزگی یکی از آفات بزرگ در سنین جوانی

یکی از آفات بزرگ در سنین جوانی مسئله‌ی افسردگی و خمودگی و بی‌انگیزگی است. دوستان عزیز ما در معاونت تهذیب این را هدف گرفتند، خواستند این مشکل برطرف شود و می‌خواهند برای آن تلاش کنند، نمی‌خواهیم فقط بنر بزنیم، می‌خواهیم برای آن تلاش کنیم، می‌خواهیم برای آن برنامه‌ریزی کنیم. اگر لازم است ورزش راه بیندازیم این کار را انجام دهیم، هر کس هر طرح و ایده‌ای به نظرش می‌رسد به مسئولین بگوید و کمک کند. عرض کردم این شعارها فقط یک میزان کار نیست، این‌ها واقعاً دردها و آسیب‌هایی است که شناسایی می‌شود و در جهت درمان آن دردها و رفع آن آسیب‌ها، این تصمیمات گرفته می‌شود. امیدوار هستیم إن‌شاء‌الله با کمک شما هم در تحقّق و استمرار شعار سال گذشته و هم در ایجاد، تحقّق و استمرار شعار امسال همه دست به دست هم بدهیم و موفّق باشیم.

تغییر مسئولیّت‌ها و بهره‌مند شدن از اساتید برجسته در مدرسه

مسئله‌ی بعدی بحث مسئولیّت‌هایی است در مدرسه جا به جا شد و همان اوایل تابستان ما اطّلاعیّه‌ها را به تابلوی اعلانات زدیم و کم و بیش همه‌ی دوستان مطّلع شدند. در این قسمت ما یک جا به جایی‌هایی انجام دادیم. در مجموعه‌ی معاونت تهذیب الحمدلله مدرسه چهار سال از حضور برادر ارجمند ما جناب حاج آقای آقازاده در مسئولیّت معاونت تهذیب بهره بردند. چهار سال در معاونت تهذیب به زبان ساده است، امّا واقعاً سخت است. ایشان زحماتی درخور قدردانی داشت، زحمات زیادی کشید و امیدوار هستیم إن‌شاء‌الله آنچه که ایشان برای آن تلاش کرد و همه‌ی  زحماتش بدون هیچ کاستی فردای قیامت به او تحویل دهند و بگویند همه برای ما بود و همه را از تو خریدیم.

به هر حال مدرسه از این زحمات بهره برد، استفاده کرد و حرکت خوبی شد منتها با توجّه به صلاح دیدهای متعدّدی که وجود داشت از جمله این‌که تشخیص خود ایشان این بود که در عرصه‌ی تدریس حضور پررنگ‌تری داشته باشند، تشخیص ایشان این بود که ما در این قسمت نیاز بیشتری داریم، بنابر این شد که در این سنگر خدمت ایشان نباشیم و الحمدلله، خدا را شکر ما در این‌گونه موارد خیلی به مشکل برنمی‌خوریم، چون نعمت کنار ما زیاد است. یکی همین برادر ارجمند ما جناب حاج آقای جانباز است که الحمدلله صاحب نظر و کارشناس این فن هستند، خودشان آراسته‌ی به این فن هستند، متخلّق به اخلاق دینی هستند، معظّم هستند، وابسته هستند و این قبا شایسته‌ی ایشان است و الحمدلله خدا را شاکر هستیم که در این مسئولیّت خدمت ایشان هستیم و همان‌طور که در قسمت‌های دیگر عرض کردیم باید همه دست به دست هم دهیم تا مدرسه‌ی خویش را کنیم آباد. باید به ایشان کمک کنیم؛ کار، کار سنگینی است.

در قسمت معاونت آموزش برادر ارجمند ما جناب آقای فیضی زحمات انصافاً قابل توجّهی کشیدند و برای آموزش مدرسه حرکت‌های خوبی انجام دادند بعضاً تحوّلاتی را ایجاد کردند و نظم و نظام خوبی ایجاد شد و با توجّه به این‌که دو سال هم از مسئولیّت ایشان می‌گذشت و در بعضی مسئولیّت‌ها مخصوصاً مسئولیّت‌های خشک و شکننده‌ای مثل آموزش که لازم است افراد عوض شوند، یک تنفّس جدیدی ایجاد شود، از ایشان هم در این مسئولیّت امسال بهره‌ای نداریم، امّا باز به لطف خدا در خدمت برادر ارجمند و با سابقه‌ی خود در امر آموزش جناب حاج آقای محسنی (حفظه الله) هستیم که ایشان اوّلین مسئول آموزش در تاریخ این مدرسه هستند یعنی تاریخ این مدرسه نوشته شود، نام حاج آقای محسنی هم در آن است. اوّلین مسئول آموزش مدرسه به مدّت شش سال بودند، آن موقع که خیلی از دوستان نبودند، پیرمردهای مدرسه پایان آن دوره را به یاد دارند و الآن هم الحمدلله این مسئولیّت را عهده‌دار شدند و با صلابت و تجربه‌ای که دارند إن‌شاء‌الله این مسئولیّت را عهده‌دار خواهند شد و این کار را اداره خواهند کرد و ما برای ایشان آرزوی موفّقیّت داریم و امیدوار هستیم در این سال‌هایی که ایشان این مسئولیّت را به عهده دارند، شاهد رشد و شکوفایی و حفظ دستاورد دوره‌های قبلی و پیشینیان ایشان باشیم.

در معاونت پژوهش تغییری در اواسط سال داشتیم که همه‌ی دوستان از آن اطّلاع دارند و برادر ارجمند ما جناب حاج آقای حسینی مسئولیّت دارند و چون تازگی ندارد خیلی توضیح نمی‌دهم وگرنه ارادات ما به ایشان واضح و روشن است، همه‌ی دوستان می‌دانند و الحمدلله در همین مدّت کوتاه نیم سالی که ایشان عهده‌دار بودند خوش درخشیدند و موفّق بودند.

مسئولیّت آموزش‌های کاربردی و یا فوق برنامه در مدرسه

ما دیدیم برای مدرسه احتیاج به دو مسئولیّت دیگر داریم، یکی مسئولیّت آموزش‌های کاربردی یا به تعبیری فوق برنامه است. این مسئولیّت برای ما خیلی مهم است یعنی بعضی کاستی‌ها و نارسایی‌هایی که در نظام آموزشی حوزه‌ها وجود دارد، ما می‌خواهیم در این قسمت‌ها جبران کنیم این اجمال ماجرا است. یک چیزهایی نظام آموزشی حوزه‌ها باید به طلبه بدهد، امّا نمی‌دهد، خود ما در مدرسه یک قسمتی را تعریف کردیم، یک مدیریتی به نام مدیریت آموزش‌های فوق برنامه    درست کردیم که قرار است این نیازها را آن‌جا تأمین کنیم. یکی مرکز زبان‌های خارجی است که الحمدلله محصولات آن زینت جلسه هستند، بحث دوستانی که در مکالمه‌ی عربی مشغول هستند و خوش درخشیدند، دوستانی که در زبان عربی تازه شروع به کار کردند و البتّه این نهضت ادامه دارد ما به این‌جا متوقّف نمی‌شویم، إن‌شاء‌الله زبان انگلیسی ما هم که راه‌اندازی شود پرونده‌ی بعدی را باز می‌کنیم، شاید سال‌های بعد زبان آلمانی را هم در مدرسه فعّال کردیم.

چشم‌انداز مدرسه‌ی امام خمینی این است که در آینده فارغ التحصیلان این مدرسه حداقل در یکی از زبان‌های خارجی توان صحبت و مکالمه داشته باشند امیدوار هستیم إن‌شاء‌الله به این نقطه برسیم.

قسمت‌های دیگری وجود دارد که خودشان توضیح می‌دهند. برای این مسئولیّت خطیر جناب حاج آقای فیضی با تجربه‌ای که داشتند انتخاب شدند که من به ایشان عرض کردم اگر مسئولیّت مدیریت مدرسه از من برداشته می‌شد و می‌گفتند خود تو یک جایی را انتخاب کن، بلاشک مدیریت آموزش‌های فوق برنامه را انتخاب می‌کردم، چون می‌دانم چه عاقبت به خیری دارد و یک عمر طلبه‌هایی که سر این سفره بیایند برای آدم دعا می‌کنند. چون واقعاً یک چیزهایی را به دست می‌آورند. امیدوار هستیم حاج آقای فیضی این مسئولیّت خطیر را همان‌طور که در آموزش الحمدلله موفّق بودند، در این قسمت هم موفّق باشند و نتایج آن را إن‌شاء‌الله در چهره‌ی دوستان کم کم ببینیم.

فعّال شدن بخش مدیریت داخلی در مدرسه

بخش دیگری که در مدرسه فعّال می‌شود بخش مدیریت داخلی است که با توجّه به توسعه و وسعتی که مدرسه پیدا کرده است. ما احتیاج به یک مدیر داخلی داریم که نظم و انتظام امور مدرسه را عهده‌دار شود و به کنترل امور کمک کند. ارتباط طلبه‌ها با مسئولین، اجرای صحیح و پیگیری مصوبات و مقرّرات را دنبال کند که برای مسئولیت سخت و خطیر هم برادر فاضل و ارجمند ما  جناب حاج آقای علوی عهده‌دار شدند و حاضر شدند این مسئولیّت سخت را بپذیرند که برای ایشان هم آرزوی توفیق و تأییدات الهی را داریم.

مدرسه‌ی ما الحمدلله هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی توسعه پیدا کرده است. ما چیزی حدود ۲۵۰ طلبه داریم حالا آمار دقیق را إن‌شاءالله به زودی به دست می‌آوریم و مشخّص می‌کنیم، منتظر هستیم تا تثبیتی‌ها و همه‌ چیز مشخّص شود، چیزی حدود ۲۵۰ طلبه داریم. این ۲۵۰ طلبه در پایه‌ی یک تا سه یا یک تا شش متمرکز نیستند، از پایه‌ی یک تا ده ما تنوّع طلبه داریم. بلکه درس خارج هم دو، سه سالی است که داریم و سال به سال بر تعداد آن افزوده می‌شود. کنترل این مجموعه، کار راحتی نیست.

کنترل و ارتقای مجموعه توسّط مسئولین پایه‌ها

 برای بحث کنترل و ارتقای مجموعه خیلی فکر و مطالعه شد و تجربیّات زیادی بررسی شد که جاهای دیگر چه کار می‌کنند. جمع‌بندی این شد که ما در مدرسه احتیاج به عزیزانی داریم که به عنوان مسئولین پایه‌ها باشند، با این توضیح که این مسئولین پایه‌ها نماینده‌ی یک معاونت نیستند، چون یک چیزی ما قبلاً داشتیم که او نماینده‌ی معاونت تهذیب بود، آن نیست، این فقط مشترک لفظی است. مسئولین پایه‌هایی که امسال فعّال می‌شود از کلّیّت مدرسه نمایندگی می‌کنند. اگر بخواهیم مثال بزنیم این است که در یک استان، استاندار چه جایگاهی دارد؟ نمایندگی کل سیستم اجرایی کشور را به عهده دارد، مسئولین پایه‌ها هم چنین جایگاهی دارند. یعنی مدیریت مدرسه ، معاونت تهذیب و معاونت آموزش مدرسه، معاونت پژوهش مدرسه را نمایندگی می‌کنند.

عهده‌دار بودن برخی از مسئولین برای پیگیری امورات طلبه‌ها

به این ترتیب که ما برای هر گروه حالا ممکن است بعضی پایه‌ها سه گروه باشند، دو گروه باشند، هر گروه یک مسئول می‌گذارد و آن مسئول شخص پوشیده و پنهانی نیست که ما بگوییم کسی نفهمد، نه آن‌ها در امتداد مسئولین مدرسه هستند. یعنی چون مسئول تهذیب به لحاظ زمانی نمی‌رسد همه را چهره به چهره رصد کند، مسئول آموزش و پژوهش هم نمی‌رسد، لذا ما افرادی را به عنوان ایادی و بازوان و دست‌های بلند این مسئولین انتخاب کردیم که در مدرسه هم به راحتی شناخته می‌شوند همین الآن هم اسامی آن‌ها را اعلام می‌کنیم که آن‌ها عهده‌دار پیگیری امورات تعداد محدودی از طلبه‌ها هستند. هر ۱۵ نفری از طلبه‌ها، ۲۰ نفری از طلبه‌ها با چینشی که دوستان زحمت کشیدند و انجام دادند، قرار است تحت کنترل یکی از افراد قرار بگیرند. هم در کنترل مدرسه کمک می‌شود و هم فرصتی برای رویش‌های جدید است و رو آمدن بعضی از چهره‌ها و استعدادهایی که در مدرسه داریم. امّا دوستانی که قرار است در این قسمت کمک کنند برای پایه‌ی یک ما سه نفر را به عنوان مسئول پایه داریم، در رأس آن‌ها برادر ارجمند ما جناب حاج آقای جانباز هستند، در کنار ایشان دو گروه دیگر جناب حاج آقای عباسی و حاج آقای تحصیلی هستند.

دوستان پایه‌ی دو باز سه گروه می‌شوند و مسئولین آن‌ها یکی جناب حاج آقای سالک است، یکی جناب حاج آقای دهقانی است و دیگری جناب آقای امید قاسمی است. برای دوستان پایه‌ی سه جناب آقای طبری إن‌شاء‌الله مسئول پایه خواهند بود. مسئولین پایه‌ی چهار برادر ارجمند ما جناب حاج آقای جانباز هستند، پایه‌ی پنج نداریم یعنی اصلاً پایه‌ی پنج نداریم نه این‌که مسئول نباشد. پایه‌ی شش هم جناب حاج آقای حاج سیّد حجّت حسینی است. مسئول پایه‌ی هفت جناب حاج آقای علوی هستند، مسئول پایه‌ی هشت و نه، هر دو جناب حاج آقای محسنی هستند. پایه‌ی ده هم که آیات عظام هستند که إن‌شاءالله یک نفر هم در کنار آن‌ها قرار خواهد گرفت.

[1]– سوره‌ی نساء، آیه ۷۹٫

[۲]– الأمالی (للصدوق)، ص ۲۳۵٫

[۳]– همان.

[۴]– سوره‌ی ذاریات، آیه ۵۶٫

[۵]– سوره‌ی مائده، آیه ۱۰۵٫

[۶]– سوره‌ی تحریم، آیه ۶٫

[۷]–  بحار الأنوار، ج ‏۲۵، ص ۲۰۵٫

[۸]– بحار الأنوار، ج ‏۷۵، ص ۳۴۱٫

[۹]– الکافی، ج ‏۱، ص ۱۳۸٫

 [۱۰]– سوره‌ی مریم، آیه ۳۹٫

[۱۱]– سوره‌ی انبیاء، آیه ۶۴٫

بیانات حجت الاسلام محسنی :

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِنَا وَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرینَ وَ لَعْنََهُ الله عَلَی أَعْدائِهِمْ أَجْمَعینَ مِنَ الحِینَ إلَی قیامِ یَومِ الدِّینِ».

حدیثی از امام صادق (علیه السّلام) در مورد تفقّه در دین الهی

نکته‌ی اوّل این است که با حدیثی از حضرت امام صادق (علیه الصّلاه و السّلام) شروع می‌کنیم که این حدیث در کتب مختلفی نقل شده است. اوّلین کتابی که این حدیث را نقل کردند کتاب المحاسن از جناب سیّد احمد برقی که یکی از بزرگان روات و از نویسندگان اوّلیّه‌ی کتب جامع روایی قبل از شیخ کلینی است. این روایت از حضرت امام صادق (علیه الصّلاه و السّلام) نقل شده است که فرمود: «تَفَقَّهُوا فِی دِینِ اللَّهِ وَ لَا تَکُونُوا أَعْرَاباً فَإِنَّهُ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فِی دِینِ اللَّهِ لَمْ یَنْظُرِ اللَّهُ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ لَمْ یُزَکِّ لَهُ عَمَلًا»[۱] حضرت می‌فرماید: در دین الهی تفقّه کنید. چرا؟ به دلیل این‌که اگر در دین الهی تفقّه نکنید روز قیامت خدا به شما نگاه نمی‌کند و همچنین هیچ عملی از شما را مورد قبول قرار نمی‌دهد.

نبود تفقّه در دین و نرسیدن به کمال الهی

البتّه اگر تزکیه را از انماء به معنای رویاندن بگیریم یعنی هیچ کدام از اعمال شما را به عنوان رویاندن شما در نظر نمی‌گیرد یعنی این عمل باعث رشد شما و روییدن شما نمی‌شود. در دو صورت چه معنای موضوع له و چه معنای کنایی و التزامی را در نظر بگیریم این است که اگر تفقّه در دین نباشد اعمال هم ما را به کمال نمی‌رسانند و خدا هم از ما راضی نخواهد شد و خدا هم نگاه رحمت خود را به ما نخواهد داشت. پس اهمیّت فقه را بدانیم.

تفقّه و لازمه‌ی فهم عمیق دین

منظور از تفقّه که اشاره‌ای به آیه‌ی شریفه‌ی نَفر است «فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ»[۲] این آیه‌ی شریفه به بحث تفقّه در دین می‌کند، تفقّه به معنای فهم عمیق دین است و به معنای فقه اصطلاحی که موضوع آن همان رفتار ما انسان‌ها است که در کتب فقهی است، نیست بلکه اعم از آن فقه اصطلاحی است. کلاً فهم تمامی ابعاد دین در همه‌ی حوزه‌ها و در همه‌ی مواردی که بشر و جامعه‌ی بشری نیاز دارد، ما باید فهم عمیق دینی داشته باشیم. لازمه‌ی آن همین علم حوزوی و علوم حوزوی است که همه‌ دست به دست هم می‌دهند تا به انسان یک قدرت تفقّه در دین از منابع تفقّهی ما که قرآن و روایات است إن‌شاء‌الله برای ما ایجاد شود و بتوانیم بفهمیم.

لزوم داشتن نظم و انضباط در فهم مسائل متأسّفانه حالا در این چند سالی که ما در حوزه می‌بینیم و شما هم می‌بینید و خواهید دید، بعضی عمری وقت می‌گذارند، چندین سال درس می‌خوانند بعد از شش سال… می‌بینند هیچ چیز دست آن‌ها نیست. در این چند سال چه کردیم، هیچ چیز دست ما نیست، نمی‌توانیم یک آیه را درست بفهمیم، ترجمه کنیم، نکاتی را از آن استنباط کنیم یا آن درس‌هایی که خواندیم کاربردی نیست. علّت چیست؟ قطعاً مسئله در بحث نظم و انضباط در فهم ما است، ذهن ما خط‌کشی نشده است. فکر ما این علوم را دسته‌بندی و طبقه‌بندی نکرده است و همه‌ی این‌ها در نحوه‌ی درس خواندن ما و ریشه در نحوه‌ی تعلیم و تعلّم ما دارد.

داشتن تلاش و نشاط در طلبگی

این‌جا است که إن‌شاء‌الله خدا توفیق دهد امسال که می‌خواهیم نشاط و تلاش را در خود احیا کنیم، علاوه بر نشاط و تلاش معنوی که زیر بنا و آن فضای اصلی کار ما طلبه‌ها است که بدون نشاط و تلاش معنوی طلبگی اصلاً معنی نمی‌دهد، یک نشاط و تلاش علمی داشته باشیم، درس‌هایی که می‌خوانیم إن‌شاء‌الله کاربردی و محقّقانه بخوانیم.

داشتن فقه و رسیدن به منزلگاه‌ها و جایگاه‌های ویژه

یک روایت دیگر باز به همین مضمون از حضرت امام موسی بن جعفر است که در کتاب شریف تحفه العقول است. حضرت موسی بن جعفر (علیه الصّلاه و السّلام) فرمودند: «تَفَقَّهُوا فِی دِینِ اللَّهِ فَإِنَّ الْفِقْهَ مِفْتَاحُ الْبَصِیرَهِ»[۳] بصیرت به معنای فهم عمیق است، آگاهی وسیع است. اگر شما می‌خواهید به آن علم عمیق برسید باید اهل فقه باشید، فقه یعنی فهم عمیق. «وَ تَمَامُ الْعِبَادَهِ وَ السَّبَبُ إِلَى الْمَنَازِلِ الرَّفِیعَهِ» اگر می‌خواهید به آن منزلگاه‌ها و جایگاه‌های ویژه برسید باید اهل فقه باشید «وَ الرُّتَبِ الْجَلِیلَهِ» به آن مراتب گران‌قدر در دین و دنیا برسید «فِی الدِّینِ وَ الدُّنْیَا» باید اهل فقه باشید. بعد فرمود: «وَ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فِی دِینِهِ لَمْ یَرْضَ اللَّهُ لَهُ عَمَلًا» اگر اهل تفقه نباشید اصلاً خدا از عمل شما راضی نخواهد شد.

تولید و توزیع علم در حوزه‌ها

این نکته‌ی بسیار مهمی است که ما در حوزه یا باید اهل تولید علم باشیم یا اهل توزیع علم باشیم و الّا عمر خود را تباه کردیم. إن‌شاء‌الله خداوند به همه‌ی ما توفیق دهد که در مسیر تهذیب و تحصیل علوم دینی اهل نشاط و تلاش باشیم.

رسیدن به قلّه‌ها و طی کردن سه مرحله

در بحث آموزشی اگر ما بخواهیم در بحث آموزش به قلّه‌ها برسیم باید سه مرحله را به صورت طبیعی بگذرانیم. مسئله‌ی اوّل بحث یادگیری و تعلّم است که کار اساتید تعلیم و کار ما تعلّم است یعنی یادگیری. مرحله‌ی بعدی بحث تثبیت این علوم است و مرحله‌ی سوم تعمیق است. ما اگر در مرحله‌ی یادگیری با پیش مطالعه إن‌شاء‌الله سر کلاس برویم و منظم باشیم و نکته‌ی بسیار مهم سوم حالا خصوصاً دوستان سال اوّلی دقّت کنند، هیچ سؤالی را بدون پاسخ رها نکنیم قطعاً در مرحله‌ی یادگیری گام بزرگی برداشتیم. پس ۱- با پیش مطالعه وارد شویم. ۲- منظم باشیم یعنی سر کلاس غیبتی نداشته باشیم. ۳- هیچ سؤال بی‌پاسخی را رها نکنیم یا از استاد یا بعد از کلاس از دیگران بپرسیم، جفا نکنیم.

پرسیدن جواب سؤال‌ها از اساتید و طلّاب و رها نکردن آن‌ها

یکی از چیزهایی که تجربه‌ی محاسبه‌های علمی من با دیگران چه طلّابی که می‌خواهند انتقالی بگیرند و چه دوستانی که احیاناً پایه‌ی سوم خود را باید تکمیل کنند، از آن‌ها محاسبه‌ی علمی می‌گیریم این است، می‌فهمیم سؤالات پاسخ داده نشده‌ی در ذهن آن‌ها آن‌قدر زیاد بود که رها کردند و رفتند، این‌ها روی هم انباشته می‌شود و یک دفعه می‌بینیم چندین سال از عمر خود را گذراندیم، اوقات فراغت خود را که باید به دنبال فهم این سؤالات باشد، رها کردیم. مثالی که برای دوستان می‌زدم این بود به پای بنده خدایی میخی رفت هر کاری کرد در نیامد، زد آن را کج کرد، گفت: بگذار بماند. میخ را باید بیرون کشید، آن را حل کرد، کج نکنیم. سؤالی در کلاس یا بعد از کلاس برای ما مطرح شد رها نکنیم یا از استاد یا از اساتید دیگر و یا از طلّاب پایه‌های بالاتر یا از کتاب‌هایی که در اطراف ما است داشته باشیم.

نکاتی در مورد تثبیت علوم و خلاصه‌نویسی

نکته‌ی بعدی بحث تثبیت است. در بحث تثبیت علوم دو نکته است یکی مربوط به کار ما است و آن خلاصه‌نویسی درس است. خدمت دوستان پایه‌های جدید می‌گویم نکاتی که استاد یا کتاب می‌گوید را تا جایی که می‌توانید خلاصه‌نویسی کنید، در بحث تثبیت این علوم خیلی تأثیر دارد. حالا تا این‌جا آن چیزی که در بحث تعلیم مربوط به ما است انتخاب اساتید مجرّب است که هم حاج آقای رنجبریان و هم در رأس مسئولین مدرسه حاج آقای صدیقی و بقیّه‌ی اساتید حتّی حاج آقای جانباز که مسئولیّت تهذیب را دارند بسیار برای ایشان مهم است که اساتیدی باشند که از حیث علمی و اخلاقی در سطح بسیار خوبی باشند و همان‌طور که مستحضر هستید الحمدلله بیشتر اساتیدی که ما انتخاب کردیم دوستانی هستند که سطوح عالیه‌ی حوزه و درس خارجی هستند و کسانی هستند که در درس موفّق بودند. آن چیزی که مربوط به ما است؛ امّا آن چیزی که مربوط به شما عزیزان در مرحله‌ی یادگیری و تثبیت است بحث مباحثات است. یکی خلاصه‌نویسی و جمع‌بندی دروس است، یکی مباحثات است.

انجام مباحثات و رسیدن به مقامات عالیه

ما امسال برای دوستان پایه‌های یک تا سوم را که مباحثات را به جد پیگیری می‌کنیم، ولی دوستان پایه‌های بالاتر از طریق مسئولین محترم پایه‌ها، ما این مباحثات را حتماً پیگیری می‌کنیم. بنده یک هم مباحثی سال دوم و سوم و چهارم داشتم که تا سال ششم و هفتم هم با هم بودیم، ایشان کوتاهی می‌کرد الآن یکی از مسئولین حوزه‌های علمیّه‌ی قم است، هر وقت من را می‌بیند آن‌قدر از من تشکّر می‌کند، می‌گوید چون تو من را مجبور می‌کردی مباحثه کنم الآن آن مطالب در ذهن من مانده است. الآن فکر می‌کنید ما داریم پیگیری می‌کنیم، شاید احساس می‌کنید تکلّفی ایجاد می‌شود، امّا بعدها خود شما قطعاً در دل خود تشکّر می‌کنید که چرا ما این پیگیری‌ها را کردیم. برای تثبیت علوم بحث خلاصه‌نویسی با شما است، امّا آن چیزی که در قسمت تثبیت مربوط به ما است پیگیری مباحثات شما است که یک تا سه بسیار ویژه است و پایه‌های بالاتر از طریق مسئولین پایه‌ها إن‌شاء‌الله ما این بحث مباحثات را پیگیری خواهیم کرد.

بحث تغییر متون آموزشی در حوزه‌ها

امّا در بحث تعمیق یکی از مباحث بسیار مهم که حاج آقای رنجبریان و مسئولین مدرسه سال‌های گذشته به شدّت پیگیری کردند بحث تغییر متون آموزشی بود که بعضاً آموزشی نیست یعنی کتاب‌ها علمی نوشته شده است، آموزشی نبوده است و الآن برای طلبه‌ها سنگین شده است. حالا خیلی از افراد از سیوطی می‌نالند، من هم حق می‌دهم. بنده که چندین دوره سیوطی را گفتم، به نظر بنده مبادی جلد چهار بسیار شسته رفته‌تر و منظم‌تر و آموزشی‌تر است. امّا متأسّفانه الآن حوزه‌های علمیّه قبول نمی‌کنند. الآن حوزه‌ی علمیّه‌ی سفیران هدایت مبادی جلد چهار را تدریس می‌کنند، چون آن‌جا هم تدریس داشتم، می‌دانم جلد چهار را به جای سیوطی یا ابن عقیل می‌گویند. امّا الآن این کتاب است ما نتوانستیم کاری انجام دهیم.

دورنمای سال تحصیلی جدید

امّا در بحث فقه بحمد الله دوستان، مدیریت محترم و اساتید با درایتی که داشتند ما در کنار دروس اصلی عزیزان دروس دیگری که آموزشی‌تر هستند را در نظر گرفتیم. امسال ما دو فقه تمهیدیه داریم یکی برای پایه‌ی چهار در کنار فقه دو، جلد دو دروس تمهیدیّه‌ی فقهی را خواهیم داشت و برای دوستان پایه‌ی شش هم که ارث را می‌خوانند، ما کتاب شریف دروس تمهیدیه را خواهیم داشت. برای پایه‌ی هفت و هشت ما فقه استدلالی را در کنار مکاسب محرمه داریم، دوستان می‌توانند سر کلاس فقه استدلالی یا مکاسب بنشینند، دروس تمهیدیه یا شرح لمعه بنشینند. یکی از دروس خود را این‌طور قرار دادیم که دوستان با متون دیگر آشنا شویم.

برای دوستان سال چهارم که بدایه المعارف را دارند إن‌شاء‌الله امسال بحث معارف قرآن را خواهیم داشت، معارف قرآن یک، دو، سه. به این معنا که ما قرآن را سه قسم می‌کنیم حدود ۶۰۴ صفحه است. ۲۰۰ صفحه‌ی اوّل، ۲۰۰ صفحه‌ی دوم و ۲۰۰ صفحه‌ی سوم. یکی از مشکلاتی که متأسّفانه در بین طلبه‌ها احساس می‌شود عدم آشنایی آن‌ها با قرآن است، هم از حیث تجویدی و هم از حیث ترجمه و تفسیری.

حالا ما در کنار کتاب شریف بدایه المعارف، یک سوم اوّل قرآن را به صورت یک صفحه در روز، در کلاس روخوانی، ترجمه و مفاهیم در حد ۴۵ دقیقه خواهیم داشت، دوستان می‌توانند بدایه المعارف را داشته باشند، می‌توانند این کلاس را انتخاب کنند، بین این دو کلاس مخیّر خواهند بود، إن‌شاء‌الله این مسئله را هم خواهیم داشت.

امّا بر بحث تعمیق علاوه بر بحث این مطلب، یکی از چیزهایی که باز خلأ محسوب می‌شود کلاس‌های پژوهش محور است که حالا ما در این یک ماه و اندی که مسئولیّت آموزش را گرفتیم، خدمت جناب آقای مدیر محترم و شورا اعلام کردیم که از بین ده پایه، ما می‌توانیم از بین سه پایه، یک کلاس را امسال پژوهش محور کنیم، بقیّه‌ی پایه‌ها و دروس إن‌شاء‌الله برای سال آینده باشد. امّا در کنار این بحث پژوهش محور قرار است ما کارگاه داشته باشیم، با هماهنگی معاونت محترم پژوهش ما برای هر موضوع علمی حوزه مثلاً ادبیات یک کارگاه آموزشی با همکاری معاونت محترم پژوهش خواهیم داشت، اساتید مبرز و قوی در فن ادبیات را می‌آوریم، در حد آموزش اسلوب و روش و ایجاد انگیزه‌ی علمی باشد و الّا نمی‌توانیم کار کنیم. ما إن‌شاء‌الله کارگاه آموزشی خواهیم داشت، در فقه همین‌طور، در اصول همین‌طور یک کارگاه در سال خواهیم داشت، می‌توانیم قول دهیم. در فلسفه همین‌طور، در بحث علم درایه و حدیث هم إن‌شاء‌الله اگر خدا توفیق دهد با همکاری معاونت پژوهش این کارگاه‌ها را اجرا خواهیم کرد.

نکته‌ی پژوهش محور ما بر سه پایه است. پایه‌ی هفتم درس بیع مکاسب آن‌ها إن‌شاء‌الله اگر ظرفیّت دوستان و نظم دوستان مناسب بود، ما استاد آن‌ها را به گونه‌ای انتخاب کردیم که هم به صورت عادی بتوانند درس بدهند، هم پژوهش محور و تخصّصی کنند. با دوستان پایه‌ی هفت جلسه گرفتم، همه استقبال کردند، اگر استقبال آن‌ها انگیزه‌ای بود و با عملکرد نظمی و انضباطی مناسب بود این کلاس قطعاً پژوهش محور خواهد شد.

برای دوستان پایه‌ی دو درس تجزیه و ترکیب است که کاربردی کردن علم نحو و صرف است و پایه‌ی سوم هم همین‌طور تجزیه و ترکیب است. ما حتماً در ادامه‌ی سیوطی و در ادامه مغنیه‌ی ۱ آن‌ها خواهیم داشت. یعنی سیوطی ۱ که محدودتر است را شروع می‌کنند اگر به انتهای آن دقّت کرده باشید تجزیه و ترکیب دارند، ما آن را تخصّصی برگزار می‌کنیم، مغنیه‌ی ۱ هم که محدودتر است، إن‌شاء‌الله تا نوروز تمام شود، سعی می‌کنیم آن دو ماه آخر را تجزیه و ترکیب تخصّصی برای پایه‌ی ۳ داشته باشیم. یعنی ما امسال تخصّصی و پژوهش محور سه پایه تا سال‌های آینده برگزار خواهیم شد، البتّه برای همه‌ی گروه‌ها با موضوعات مختلف علمی که گفتیم ما حتماً برای ادبیات، فقه، اصول، فلسفه و درایه یک کارگاه آموزشی خواهیم داشت. این در بحثی است که مربوط به مباحث آموزشی به معنای خاص است.

امّا به معنای قوانین؛ دوستان می‌دانید مرکز مدیریت قم و تهران با تدابیری که داشتند برای مدارس مشکلاتی ایجاد شده است. ما تدابیر آن‌ها را نقد نمی‌کنیم که درست است یا درست نیست. قطعاً از نظر خود آن‌ها درست است و ما الآن در مقام نقد نیستیم، چون فرصت نیست و جایگاه آن هم این‌جا نیست. بالاخره دوستان دچار مشکلاتی شدند، حدود ۳۰ نفر از طلّاب ۲۳۰ نفره‌ی ما دچار مشکلاتی شدند، دوستان حوزه‌های دیگر هم همین‌طور که بعضی دروس آن‌ها ثبت نشده است و به این علّت بود که دوستان با پیش‌ نیازها و انتخاب درست دروس آشنا نبودند. انتخاب درسی که ما امسال خواهیم داشت فقط و فقط متناسب با ارزیابی سالیانه‌ی آن‌ها خواهد بود.

یعنی این ۷۵۰ ساعتی که می‌توانند برای مهر تا خرداد انتخاب کنند، اولویّت با جبران پایه‌های گذشته خواهد بود، اگر کسی را داشته باشیم. حالا دوستان پایه‌ی اوّل که مشکلی نخواهند داشت، دوستان پایه‌ی دو تا پایه‌ی ده اولویّت با تکمیل است و حالا دوستان می‌دانند ما تا جایی که می‌توانیم به کمک دوستان خواهیم آمد و دست کمک را به همه‌ی دوستان خواهیم داد؛ امّا بدانید اگر این مسئله حل شود بسیاری از مشکلات دوستان هم حل می‌شود. پس اولویّت امسال ما هم در بحث آموزش تکمیل دروس ثبت نشده‌ی همه‌ی دوستان خواهد بود که إن‌شاء‌الله دوستان این را در نظر بگیرند.  

مسئله‌ی بعدی بحث نظم و انضباط است، ما یک مسئول مستقلی برای بحث نظم و انضباط داریم که به صورت روزانه است، انصافاً همه‌ی دوستان دیده می‌شوند. خصوصاً که الآن ما مسئولین پایه‌ها را داریم، مسئولین پایه‌ها به علاوه‌ی مسئول حضور و غیاب ما همه‌ی شما را روزانه رصد می‌کنند، گزارش آن را به بنده و هفتگی به معاونت محترم تهذیب و روزانه به مسئولین پایه‌های شما، علاوه بر بنده ارائه خواهد شد و جناب مدیر هم إن‌شاء‌الله در جریان قرار می‌گیرند، کسانی که وضعیّت حادتری دارند و به صورت هفتگی یا دو هفتگی هستند. خلاصه کل مدرسه از این حیث دوستان را رصد می‌کنند که به شما در دروس کمک کنند که منضبط باشید و اگر درس کسی حذف شد این مسئله علاوه بر این‌که یک مسئله‌ی آموزشی است، حاج آقای رنجبریان هم فرمود: یک مسئله‌ی تهذیبی هم است. معنی نمی‌دهد یک طلبه بگوید ما غیبت کردیم، به خواب رفتیم. البتّه خوابی که منشأ بیماری است بله موجّه است، امّا خوابی که منشأ تنبلی است موجّه نیست.

امسال درس بسیاری از دوستان حذف شده بودند، در کمیته‌ی انضباطی نتوانستیم از آن‌ها دفاع کنیم، چون انصافاً منشأ آن بیماری نبود، سهل‌انگاری بود. خلاصه‌ی مطلب این است که در بحث انضباط دوستان این مسئله را در نظر بگیرند علاوه بر این‌که اگر انضباط باشد، فهم درس عمیق‌تر خواهد بود ما هم دوستان را رصد می‌کنیم.

نکته‌ی بعدی بحث امتحانات کلاسی است. ما إن‌شاء‌الله امتحانات کلاسی را برای پایه‌ی یک تا شش ادامه خواهیم داد، برای دوستان پایه‌های هفت تا ده پیشنهاد خود دوستان این بود که اگر بشود امتحان کتبی داشته باشیم. حالا ما امتحان شفاهی را حتماً داریم، اگر توانستیم نه مثل امتحان کلاسی یک تا شش، حالا لااقل ماهی یک بار بتوانیم از دوستان یک امتحان یا میان ترم که عملی‌تر است امتحان کتبی بگیریم که برای امتحان‌های نیم سال خود آمادگی داشته باشند.

پس بحث امتحانات کلاسی را خواهیم داشت که این امتحانات کلاسی پنج نمره دارد و در بحث نمرات نیم سال اوّل ثبت می‌شود و برای نیم سال دوم هم در بحث انضباط دست ما باز است. یعنی اگر بخواهیم به یک عدّه کمک کنیم اولویّت با کسانی هستند که در امتحانات کلاسی موفّق بودند.

امتحانات بحث ارتقایی عزیزان است. دوستانی که قابلیّت ارتقایی دارند مطمئن باشید اگر ما تشخیص دهیم که برای او یا برای پایه و مدرسه ضرری نداشته باشد، هیچ منعی قائل نخواهیم شد. امّا اگر احیاناً می‌بینیم شخص همین‌طور می‌خواند بدون این‌که تعمیقی داشته باشد، بدون این‌که فهم عمیقی داشته باشد فقط می‌خواند که آن درس را پاس کند عجله‌ای نیست، وظیفه‌ی ما این است که مشاوره تحصیلی بدهیم، کمک کنیم. امّا اگر شخصی ظرفیّت را داشته باشد هیچ منعی نخواهیم داشت و به او کمک می‌کنیم و در این‌گونه مسائل ما سختگیری نمی‌کنیم؛ امّا در مسائلی که به سرنوشت خود او یا پایه یا مدرسه خواهد بود محکم می‌ایستیم و با کمال احترام و ادبی که نسبت به همه‌ی دوستان خواهیم داشت نمی‌گذاریم به خودش یا  مدرسه ضرر بزند. این هم مربوط به دروس ارتقایی است که ما تا جایی که می‌توانیم به پایه‌ها کمک می‌کنیم. همین امسال هم برای دوستان پایه‌ی چهار یک درس ارتقایی عقاید ۵ گذاشتیم، کسانی که این ظرفیّت را دارند إن‌شاء‌الله به آن‌ها می‌دهیم که در طول سال عقاید خود را بگذرانند که بتوانند در تابستان هم یک درس رسمی را بگذرانند. امّا اگر دیدیم این ظرفیّت نیست یا دوستان معدل لازم را ندارند الزامی هم نیست، حذف می‌کنیم.   

درس عقاید ۳ ارتقایی برای دوستان پایه‌ی دو گذاشتیم، کسانی که ارشد و کارشناسی هستند اگر نداشتند برای آن‌ها گذاشتیم یعنی پیش‌بینی شده است. امّا اگر باز ضرر بزند و دوستان منظّم نباشند یا نمره‌ی کافی از آن پایه را نداشته باشند باز جلوی آن را می‌گیریم یعنی فرصت‌هایی برای دوستان است که استفاده کنند.

انتخاب دروس هم همین که به تهران رسیدیم دوستان یک ارزیابی از سامانه‌ی مرکز مدیریت خود پرینت می‌گیرند و با آن برگه‌ درخواست می‌نویسند، با توجّه به آن بنویسید و ما با توجّه به آن تأیید می‌کنیم و وارد سامانه می‌کنیم.

یک خلأیی که در حوزه احساس کردیم و به شورای محترم مدرسه هم پیشنهاد دادیم، مورد قبول واقع شد، ایجاد سامانه‌ی ارتباطی با خانواده‌ها است. خیلی از مواقع پدر و مادرها به ما اعتراض می‌کنند، بیشتر برای پایه‌های یک تا شش و پایه‌ی یک تا سه است، پدر و مادرها حق دارند بدانند بچّه‌های خودشان چه درس‌هایی انتخاب کردند، چه نمراتی در کلاس‌های کلاسی یا نیم سال اوّل یا میان ترم گرفتند، إن‌شاء‌الله ما این سامانه‌ی ارتباطی را برقرار خواهیم کرد که به نظر می‌رسد شاید تهذیب هم و بقیّه‌ی معاونت‌ها مثل معاونت پژوهش هم بخواهند یک سری ارتباطاتی با پدر و مادرها داشته باشند و آن‌ها را از حیث وضعیّت آموزشی یا تهذیبی یا پژوهشی اطّلاع‌رسانی کنند.

ما امسال إن‌شاء‌الله بحث سامانه‌ی ارتباطی را برای دوستان عزیز احیا و راه‌اندازی می‌کنیم که بالاخره دانستن حق پدر و مادرها هم است. انصافاً همین تابستان اخیر چقدر وقت حاج آقای جانباز یا بنده یا حاج آقای رنجبریان به این گذشت که اطّلاع نداشتیم فرزند ما افت تحصیلی داشته است یا تشویق شده است. یکی از کارهایی که امسال ما در آموزش در کنار بقیّه‌ی معاونت‌ها خواهیم داشت ایجاد سامانه‌ی ارتباط اطّلاع‌رسانی با خانواده‌های محترم شما عزیزان است. بیشتر دوستان پایه‌های یک تا سه و شش خواهد بود.

در همین یک ماه اخیر یکی از دوستان نزد من آمد، شکایت می‌کرد که من فلان درس را نفهمیدم الآن چگونه امتحان دهم؟ گفتم: مرداد ماه وقت آن نیست که شما این حرف را بزنید، هیچ درس نفهمیده‌ای و سؤال پاسخ داده نشده‌ای را یک ماه، دو ماه، یک ترم، یک سال بگذرد، همان موقع به بنده که امین آموزشی شما هستم، همان‌طور که حاج آقای جانباز امین مشاوره‌ای شما عزیزان است بیایید بگویید، اگر جایی متوجّه نمی‌شوید، کسی با شما مباحثه نمی‌کند، کسی به شما کمک نمی‌کند، کسی شما را تحویل نمی‌گیرد بیایید به ما بگویید، درخواست می‌کنیم. باز یکی از دوستان حاضر در جمع ما از او خواستم شاید یک هفته کمتر با آن دوست ما کار کند، خیلی جلو افتاد. بعضی چیزها با یک مشورت کوچک همان ابتدا حل می‌شود، شما به لحظه‌ی آخر واگذار نکنید، نگذارید بعد از این‌که دیگر نشود کاری انجام داد. اگر مشکلی در بحث فهم دروس است، اگر مشکلی در بحث انضباط است، اگر مشکلی در بحث سؤالات امتحاناتی است به بنده منتقل کنید که به عنوان امین آموزشی و مشاوره‌ی آموزشی شما حتماً اقدام می‌کنم، اگر دیدید من هم عمل نکردم مدیریت محترم است، به مدیر محترم بگویید، اگر باز احساس کردید عمل نشد، به حاج آقای صدیقی بگویید بالاخره باید این مسئله حل شود. امّا با کمال ادب و با کمال احترام و حفظ حریم‌ها باشد. دوستان اگر احساس می‌کنند نیاز به کمک آموزشی دارند حتماً مراجعه کنید.

یکی از کارهایی که ما امسال به شورای محترم مدرسه گفتیم و قبول کردند احیا و استمرار استاد معین است. البتّه زمانی که من آموزش بودم حدود سال ۸۸ آموزش را تحویل دادیم، قبل از سال ۸۸ تا حدودی استاد معین را احیا کردیم که بعضی از استاد موجود همان اساتید معین آن سال‌ها هستند بعد ادامه دادند تا الآن الحمدلله استاد معین بود. استاد معین کسی است که دو، سه نفر از بچّه‌های پایه‌ی یک، دو، سه، چهار می‌گویند ما در فلان مسئله مشکل داریم، می‌شود کسی را بگذارید. مثلاً من با آقای طبری، من با آقای دهقانی صحبت می‌کردم، می‌آمد با آن‌ها کار می‌کرد. هم برای آقای طبری خوب بود، هم برای آن‌ها خوب بود. استاد معین را هم ما إن‌شاء‌الله احیا می‌کنیم، هم دوستانی که می‌توانند در نحو و صرف، در مقنی و سیوطی و منطق استاد معین شوند بیاید به ما مراجعه کنند از آن‌ها استفاده کنیم، هم دوستانی که احساس می‌کنند نیاز دارند بعضی از مطالب بیشتر برای آن‌ها توضیح داده شود، خجالت نکشید، وقت خود را به اتلاف نکشانید و به ما بگویید، ما از این اساتید معین هم استفاده می‌کنیم که اساتید رسمی آینده‌ی مدرسه‌ی خود ما و مدارس دیگر خواهد بود و برکات زیادی دارد.

[۱]– المحاسن، ج ‏۱، ص ۲۲۸٫

[۲]– سوره‌ی توبه، آیه ۱۲۲٫

[۳]– تحف العقول، ص ۴۱۰٫