وقتی عوام در صحنه باشند، خواص اگر پرت هم باشند می‌توانند برای ظاهرسازی هم که شده است خواص خود را با عوام ست می‌کنند، تنظیم می‌کنند. وقتی عثمان کشته شد مردم جمع شده بودند؛ طلحه نشسته بود، یک تختی هم زده بود، دست خود را هم آماده کرده بود که اگر کسی خواست ببوسد، جای بوس تنظیم باشد. بعد دید کسی نمی‌آید. گفتند: مردم در خانه‌ی علی جمع شدند. این بررسی کرد، دید حکومت به من نخواهد رسید. حکومت از دست من در رفته است حالا درست است رفتیم عثمان را کشتیم، عایشه از ما حمایت کرد، خیلی طرفداری کرد، پول خرج کردیم، می‌گویند: طلحه خیلی بخشنده است. ما هم داشتیم در سیاستمداران خود که خیلی بخشنده بودند. با پول مردم مسجدها برای آقایان ساختند، مراکز ساختند. خیلی دست و دل باز هستند. از جیب شما سخاوت که کاری ندارد. طلحه هم خیلی پول به خیلی‌ها داده بود. دید مردم در خانه‌ی او نیامدند. گفت: چه شده است؟ گفتند: در خانه‌ی علی رفتند. مطمئن شد که از حکومت خبری نیست. گفت: حالا از حکومت خبری نیست، استانداری که ممکن است. عدول کرد، یک مقدار پایین آمد. «أوَّلُ مَن بَایِعَ عَلیّا»[۱] اوّلین کسی که با علیّ بن ابی‌طالب علیه السّلام بیعت کرد طلحه بود. به سرعت حرکت کرده است و خلاصه از حلقه‌ی مردم عبور کرده است، اوّلین کسی است که رفت با امیر المؤمنین علیه السّلام بیعت کرد که ما اوّلین نفر هستیم. اسم ما را در کارگزاران، در آن وزارت و این‌ها سر صف قرار بدهید. یعنی اگر خواص هم ببینند که عوام به یک سمت دیگر رفتند و امیدی به آن‌ها نیست مجبور هستند بیایند… چرا نیامد آن‌جا مخالفت بکند؟ چون مخالفت آن لحظه مردم برمی گشتند دهان او را می‌شکستند. دید مردم در خانه‌ی علیّ بن ابی‌طالب هستند. عجب پس الآن فصل فصل همراهی با علیّ بن ابی‌طالب علیه السّلام است، رفت بیعت کرد. شاید یک اتّفاقی بیفتد.

اگر مردم پشت سر یک نفر بیایند، اگر مردم بخواهند از حق دفاع بکنند خواص باطل هم جرأت نمی‌کنند مخالفت بکنند. خواص سر جای خود خیلی مهم هستند، عوام هم خیلی مهم هستند. عوام یعنی عموم مردم. لفظ من بار منفی ندارد یعنی کسانی که حوزه‌ی نفوذ زیادی ندارند ولی جمع آن‌ها مهم است. همان چیزی که در خانه‌ی زهرای اطهر سلام الله علیها نیامدند. اگر عموم مردم همراهی کرده بودند، ابداً کسی جرأت نمی‌کرد به خانه‌ی امیر المؤمنین علیه السّلام حمله بکند. در فاطمیّه عرض کردم فرعون به قوم خود می‌گوید: بگذارید من موسی را بکشم «ذَرُونی‏ أَقْتُلْ مُوسى‏»[۲] یعنی اگر مردم نخواهند، فرعون با آن تفرعن خود نمی‌تواند موسی را بکشد. ولی مردم نیامدند از امیر المؤمنین علیه السّلام دفاع بکنند به دلایلی که یک وقتی بحث کردیم و شاید یک وقتی هم دوباره تکرار بکنم. عموم مردم هم مهم هستند، عموم مردم هم نقش دارند. این خطبه‌ی ۲۷ که امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمودند این نشان می‌دهد که چقدر نقش مردم مهم است و چقدر اوضاع حکومت امیر المؤمنین علیه السّلام خطرناک است.

[۱]– منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى)، ج‏۱۶ ، ص ۳۶۴٫

[۲]– سوره‌ی غافر، آیه ۲۶٫