در پاسخ به این سؤال باید گفت: پیروى از مدهاى بیگانه و مدگرایى، از ابعاد مختلف روانشناختى، اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، فرهنگى و… آسیبها و پیامدهاى منفى به دنبال دارد که به تشریح آنها خواهیم پرداخت.

الف – انحراف اعتقادى

برخى از گروههاى منحرف اعتقادى با استفاده ابزارى از پوشش، آرایش و موسیقى، تفکرات انحرافى خود را منتشر و تبلیغ مىنمایند و اگر افراد جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان نسبت به این موضوع آگاهى لازم را نداشته باشند، به راحتى با پیروى از نوع پوشش و آرایش این گروهها، جذب آنها شده و به مرور زمان از تفکرات و باورهاى آنها نیز پیروى خواهند کرد و نتیجه همان مىشود که پیامبر خدا (صلیاللهعلیهوآله) فرمود: «هر که به گروهى تشبه جوید، از آنهاست».[۱]

یکى از بهترین مصادیق امروزى این نوع آسیب، گروههاى شیطانپرستى است. بنا به اعتقاد این فرقه، شیطان به عنوان قدرت غالب در جهان مىباشد و اگر کسى بخواهد در جهان خوب زندگى کند، باید با شیطان باشد! آنان حتى معتقدند راه خدا از طریق ارتباط با شیطان مىگذرد!!

 

 

ب – آسیبهاى اخلاقى

برخى از آسیبهاى اخلاقى که افراد به واسطه مدگرایى، دچار آن مىشوند عبارت است از:

۱ – در معرض اتهام دیگران قرار گرفتن

یکى از آموزههاى اخلاقى پیشوایان معصوم (علیهماالسلام) آن است که انسان خود را در معرض اتهام قرار ندهد. اگر عملکرد افراد در انتخاب نوع لباس، آرایش و مد، برخاسته از باورها، نیازها و شرایط فرهنگى و بومى نباشد، از منظر دیگران به منزله سستى فرد در حفظ اعتقاد و منش اخلاقى تلقى مىگردد. به عبارت دیگر چنین شخصى، به طور دائم خود را در معرض نوعى اتهام قرار داده است.

 

۲ – گرفتار شدن به رذایل اخلاقى

پیروى از مدها و مدلهاى مخرّب فرهنگى که با خارج شدن فرایند نوخواهى و زیبایى دوستى از حالت طبیعى و معقول به سوى افراط و  تفریط مىباشد، انسان را به رذایل اخلاقى دچار نموده، موجب انحطاط اخلاقى و معنوى افراد مىگردد.

بدیهى است که انحراف در این فرایند به دلیل نداشتن نقطه اتکاى معنوى، موجب آلوده شدن افراد به رذایلى همچون فخرفروشى، زیادهخواهى، خودنمایى، اسراف، تجملگرایى، حرص، طمع، خودپرستى و… خواهد شد.

 

۳ – اتلاف وقت

یکى از مهمترین آسیبهاى مدگرایى که متأسفانه از سوى جوانان و نوجوانان کمتر مورد توجه قرار مىگیرد؛ از دست دادن سرمایه عمرى است که در مسیر مدگرایى از دست مىرود. سوگمندانه باید گفت که براى انتخاب مد، تهیه لباس و حضور در فروشگاهها و آرایشگاهها و وبگردىها چه زمان زیاد و برگشتناپذیرى از این افراد هزینه و هدر مىشود.

 

 

ج – انحرافات جنسى

به طور طبیعى آرایش دختران و پسران و جلوهگرى در جامعه، جاذبه جنسى ایجاد مىکند و از آنجا که رقابت در مدگرایى امرى طبیعى است. نتیجهاى که به دنبال دارد، افزایش گرایش جنس مخالف به یکدیگر و با کمال تأسف گرایش گروههاى همجنس به همدیگر است.

مىدانیم که ویژگى غالب پوشاکى که با نام مد و مدگرایى به جوانان ارائه  مىشود تنگ، چسبان و یا کوتاه بودن آنها مىباشد. پوشاکهاى تنگ و چسبان در آستانه بلوغ و نوجوانى (و سنین بعد) در هر دو گروه پسر و دختر از نظر تحریک امیال غریزى و تقویت و افزایش هوسشهوانى دو نقش متفاوت درونى و بیرونى دارد. از نظر درونى، پوشاک تنگ (مخصوصاً در نواحى کمر و شکم) یک اثر تحریک موضعى از خود برجاى مىگذارد که به تحریک اعضاى تناسلى منجر گشته، تمایلات شهوانى را در نوجوان بیدار و تقویت مىنماید.

سالیان درازى است که تحقیقات و مطالعات روانشناسى در شناخت و تشخیص علل بروز و ابتلاى نوجوانان و جوانان به عارضه غیرطبیعى استمناء همه علل و عوامل مؤثر در ایجاد چنین میل و اثرات محرک عمومى و موضعى غریزه جنسى را کاویده و در میان منشأ پیدایش این ابتلاء نقش و اثرات «تنگى پوشاک» را جستجو کرده است.[۲]

از نظر بیرونى نیز پوشاکهاى تنگ، چسبان و یا کوتاه در سنین بلوغ و نوجوانى مىتواند نظرها را به سوى خود جلب کرده، زمینه تحریک شهوت و انحرافات جنسى را در بیننده فراهم نماید.

 

 

د – پیامدهاى روحى و روانى

۱ – احساس شکست و ناکامى

رشد سریع مدهاى غربى و رواج آن در بازار، خود عاملى براى شکست  روحى افرادى است که به دنبال مدهاى تازهاند؛[۳] زیرا از یک سو امکانات و فراغت مردم براى دستیابى به آخرین مدها محدود است و از سوى دیگر کاروان مدگرایى با شتابى وقفهناپذیر در حرکت است و وقتى مدگرایان در بن بست این سرعت و آن محدودیت مىمانند، احساس ناکامیابى و ناتوانى مىکنند.

 

۲ – فردگرایى و جمعگریزى

با مدپرستى و نوگرایى افراطى، انسان خود را تافتهاى جدابافته از جامعه دانسته و برترى را در داشتن ظاهرى جدید مىداند و کسانى را شایسته دوستى و احترام مىداند که از نظر ظاهرى هم شأن او باشد. به همین دلیل بسیارى از روابط اجتماعى و معاشرتها را که در اسلام به آن توصیه شده است، کنار مىگذارد و دایره ارتباطات اجتماعىاش تنگتر و محدودتر مىشود.

 

۳ – تضییع انرژى عاطفى، روانى و ذهنى

بىتردید هر فرد افزون بر داشتن محدودیت زمانى و اقتصادى داراى محدودیت عاطفى، ذهنى، روانى و… نیز است. این محدودیتها ایجاب مىکند که ما با مدیریت صحیح، آن را در اولویتهاى مهمتر زندگى، مانند تحصیل، روابط زناشویى و خانوادگى و شغلى و… صرف نماییم. به کارگیرى افراطى این سرمایهها در یک بُعد خاص، باعث نارسایى عاطفى، ذهنى، روانى و… در ابعاد مهم زندگى مىگردد که این خود باعث افت  تحصیلى، کاهش مهرورزى، ناسازگارى در روابط بین فردى و کاهش خلاقیت مىشود که به نوبه خود موجب پایین آمدن احساس حرمت نفس و ارزشمندى و عدم موفقیت فرد در حیطههاى مختلف زندگى مىگردد. به تعبیر دقیق علمى، بین موفقیت (در ابعاد مختلف زندگى) و احساس ارزشمندى، رابطه معنادارى وجود دارد.[۴]

 

۴ – اضطراب و استرس

افرادى که به شدت دنبال مدگرایى هستند به توجه دیگران اهمیت زیادى مىدهند. این افراد در زندگى خویش براى این که در نظر دیگران ارزشمند جلوه کنند، حاضرند به هر قید و شرطى که از طرف جامعه به آنها تحمیل مىشود تن در دهند. آنها براى جلب توجه دیگران، تجربه خویش را نادیده مىگیرند و ارزشها و عقاید دیگران را مىپذیرند و در واقع با این عمل به شروط آنها تن داده، به همین دلیل دچار اضطراب دایمى مىشوند.

 

۵ – بحران هویت

به مجموع باورها، ارزشها و رفتارها، هویت گفته مىشود. بحران هویت وقتى رخ مىدهد که فرد نتواند به باورهایى جدا از باورهاى دیگران برسد و براى خود نقش ثابتى پیدا کند.

اگر انسان ـ بهخصوص در دوره نوجوانى و جوانى ـ هر روز خود را به شکلى تازه درآورد و سبک زندگىاش را به روش جدید و متأثر از مدگرایى تغییر دهد، هیچگاه هویت ثابت خویش را نخواهد یافت؛ زیرا  یکى از نشانههاى هویت و شخصیت سالم، ثبات است.

 

۶ – از دست دادن اراده و اختیار خود

هر چند ممکن است افراد مدگرا در ظاهر با اختیار خود مدى را انتخاب نمایند؛ اما در واقع، اختیارى در انتخاب نوع پوشش و مد ندارند و کاملاً مطیع مد و مدسازانند و هر چیزى که تبدیل به مد شد – زشت یا زیبا – آنان را در بند خود مىسازد. بهترین دلیل بر این سخن آن است که اگر لباس و یا مدل مویى تغییر کرد و مد جدیدى وارد بازار شد، این افراد حاضر نیستند از مدهاى گذشته استفاده نمایند، هرچند مدهاى قبلى انتخاب خودشان باشد.[۵]

 

۷ – اختلال در حس زیباشناختى

از آفتهاى مدگرایى آن است که مدگرایان همان چیزى را که طراحان مد القاء و ترویج مىنمایند به عنوان مد مىشناسند، از این رو به مرور زمان ملاک تشخیص زیبایى واقعى از مدگرایان گرفته مىشود. این است که برخى لباسهاى مُد روز اگر این عنوان را با خود یدک نمىکشیدند، چیز دندانگیر و جالب توجهى به نظر نمىرسیدند.

 

 

پی نوشت ها


[۱] – نهجالفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (صلیاللهعلیهوآله))، ص ۷۳۷، ح ۲۸۲٫

[۲] – آیین بهزیستى در اسلام، ج۴، ص ۲۵۶٫

[۳] – همان.

[۴] – همان.

[۵] – ر.ک: واقعیت مد و مدگرایى، سرور اسفندیار، ماهنامه پیام زن، شماره ۱۹۶، ص ۲۲٫