این مسائل دست در دست هم داد تا استعمار پیر انگلیس به این نتیجه برسد که پیمان بستن با شیوخ کوچک منطقه برای حفظ منافعش، از روبه‌رو شدن با پادشاهان بزرگ به مراتب بهتر و کم‌هزینه‌تر است. قراردادها و پیمان‌های بریتانیای کبیر با شیوخ منطقه علت اصلی اختلافات امروز منطقه خلیج فارس است.

بریتانیا با توجه به دوره اول وهابیت به خوبی دریافته بود که آل‌سعود توانایی تقابل با امپراتوری عثمانی و به چالش کشیدن مشروعیت آن را دارد. در همین جهت قبل از فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، به تقویت آل‌سعود پرداخت و عبدالعزیز بن‌عبدالرحمن بن‌فیصل با کمک انگلیس در سال ۱۳۱۹ق (۱۹۰۲م) به ریاض حمله کرد و در سال ۱۳۲۲ق خود را امیر نجد و امام وهابیان نامید. انگلستان برای خشنود ساختن قبایل عرب و استفاده از آنان برای حمله بر سرزمین‌های امپراتوری عثمانی، حاکم دو منطقه مهم در عربستان را به بازی گرفت و لارنس را نزد شریف حسین و جان فیلبی را نزد عبدالعزیز فرستاد. فلیبی به اسلام تظاهر کرد و خود را عبدالله نام نهاد. لارنس به شریف حسین وعده داد که پس از شکست عثمانی‌ها، پادشاه عربستان می‌گردد و فلیبی با پیمان بستن با عبدالعزیز، حکومت او را بر نجد به رسمیت شناخت و کمک مالی هنگفتی به وی نمود.

در سال ۱۳۳۳ق (۱۹۱۵م) پیمانی میان آل‌سعود و انگلستان منعقد گردید که در آن پیمان عبدالعزیز متعهد شد که سیاست خارجی خود را با انگلستان هماهنگ کند و به مناطق تحت حمایت انگلستان نتازد، اما عبدالعزیز نقض پیمان کرد و به شریف حسین و امیرنشین سمر حمله کرد. در این زمان انگلستان مستقیماً وارد جنگ با آل‌سعود شد و چندین بار وهابیان را شکست داد. بعد از شکست عبدالعزیز، پیمان جدیدی میان آل‌سعود و انگلستان منعقد گردید و بخشی از منطقه نجد به عراق و کویت واگذار گردید. همراهی بریتانیا و آل‌سعود تا ۱۳۴۵ق (۱۹۲۷م) همچنان با افت و خیز فراوان ادامه داشت و در این زمان که امپراتوری عثمانی از بین رفته بود، انگلستان در پیمانی دیگر با آل‌سعود، قیومیت وهابیان بر حجاز را پذیرفت و در عوض امیرنشین اردن در منطقه شمالی نجد شکل گرفت و اردن به خاندان هاشمی سپرده شد. فیلبی در این زمان عضو شورای خصوصی عبدالعزیز بود و عبدالعزیز در سال ۱۳۴۵ق پادشاهی رسمی آل‌سعود بر عربستان را اعلام کرد و مورد پذیرش اروپاییان علی‌الخصوص انگلستان قرار گرفت و این چنین اماکن مقدس مسلمانان با همکاری انگلستان به وهابیت واگذار گردید و پادشاهی آل‌سعود بر منطقه حجاز تثبیت شد. بازخوانی این شرایط و بررسی علل و عوامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برآمدن دوباره وهابیت، به تحقیقی نیازمند است که باید به نگارش درآید.

منبع: نشریه سراج منیر