فقها وظیفه‌ی حفاظت از نظام جامعه‌ی شیعه و مراحلی که باید از آن عبور می‌کردند را به عهده داشتند. گاه با حمایت و حضور در مبارزات علیه حکام جور، و گاه با شکل‌دادن به دولت شیعی و در نهایت با برپایی نظام ولایت فقیه، سرپرستی خودشان را بروز ‌داده‌اند. آنان از آثار نقلی و احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام حفاظت ‌کرده‌اند؛ که نتیجه‌ی این حفاظت، شکل‌گیری اجتهاد در حوزه‌های علمیه و پاگیری جدّی آن در دوره‌ی شیخ طوسی رحمت‌الله‌علیه و تحول مراحل اجتهاد تا دوره‌ی متاخر بوده است. دقت در سیر این تحولات به خوبی نشان می‌دهد که با محوریت فقهای اعلام، هم سازمان‌دهی و جریان سرپرستی جامعه‌ی شیعه در این مدت تکامل یافته است؛ و هم جریان فقاهت و استضائه از معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام و کلام جاوید الهی؛ و هم جامعه‌ی شیعه. سازمان شیعه از شکل وکالت به نظام ولایت فقیه رسیده؛ و جریان فقاهت از دوره‌ی گردآوری احادیث تا حد نظام اجتهادی رشد یافته است؛ و جامعه‌ی شیعه که زمانی با حرکت‌های پارتیزانی در پی رسیدن به حداقل قدرت برای حداقل امنیت اجتماعی بود، امروزه دارای حکومت قدرت‌مندی است که یکی از قطب‌های تاثیرگذار در تحولات منطقه خاورمیانه و جهان محسوب می‌شود و داعیه‌ی برپایی تمدن جدید بر اساس آموزه‌های اسلامی را دارد. حتی در نگاه اول نیز چنین تعالی و تکاملی بدون هدایت امام و محوریت فقها غیرممکن می‌نماید.