توحید یوسف علیه‌السلام

حضرت یوسف علیه‌السلام یک جمله «اِنّی» گفت بلافاصله استدراک کرد! فرمود: «اِنّی لَمْ أَخُنْهُ»[۱] بلا فاصله گفتند: وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی[۲]

برای خدا کار کنید

کسی برای شما کار کند، به او مزد نمی‌دهید؟ حالا کسی برای خدای شما کار کند، او مزدش را نمی‌دهد؟ خدا هوایت را دارد، برای او کار کن، چرا برای خودت کار می‌کنی که هیچی گیرت نیاید. برای او کار کن، او روزیت را می‌دهد. «وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکمْ وَ ما تُوعَدُونَ»[۳]

برکت توسل به امام حسین علیه‌السلام

مرحوم علامه‌ی مجلسی اعلی‌الله‌مقامه‌شریف، می‌گویند: روزنه‌های عالم غیب، عالم معنویت و معرفت، یکی در موقع تلاوت قرآن برای ما باز می‌شد؛ یکی موقع توسل به حضرت سالار شهیدان ابی عبد الله علیه‌السلام.

رمز بهره مندی از قرآن

اگر کسی دوست دارد از قرآن کریم، بهره ببرد؛ باید بداند چون فرودگاه این نور، قلب مبارک پیغمبر صلی‌الله‌وعلیه‌وآله است! انسان باید سنخیتی با آن قلب پیدا کند؛ قلب سلیم و سالم پیدا کند تا قرآن او را زنده کند. اگر انسان ارتباط قلبی با پیغمبر خدا صلی‌الله‌وعلیه‌وآله نداشته باشد، یا سنخیتی نداشته باشد، از حقیقت این قرآن کریم نمی‌تواند بهره‌ای داشته باشد.

وجودمان قرآنی شود

دم مرگ که سکرات مرگ پیش می‌آید، آن قرآن حفظی را از ما می‌گیرند. مثل همه علومی که با آلزایمر از بین می‌رود، این هم از بین خواهد رفت! قرآن باید در وجود انسان جای گیرد، وجود آدم قرآن بشود، آدم سنخیتی با قرآن پیدا کند؛ تا بماند.

علت استجابت دعا در حرم امام رضا علیه السلام

علت استجابت دعا در حرم امام رضا علیه السلام این است: حرم امام رضا علیه‌السلام رَوْضَهٌ مِنْ رِیاضِ الْجَنَّهِ[۴] است. بهشت از ویژگی‌هایش این است که «لَهُمْ ما یشاؤُنَ»[۵]. هر کس در بهشت استقرار پیدا کند، هر چه بخواهد خدا به او می‌دهد. نمی‌شود آدم در بهشت باشد، آرزویی داشته‌باشد، تقاضایی داشته باشد و برای او برآورده نشود!

یکی از اسرار لیله المبیت

اگرحضرت امیرعلیه السلام در بستر پیغمبرصلی الله و علیه و آله خوابید که ایشان جان سالم به در ببرد، نه اینکه خدا قدرت نداشت، جان پیغمبرش را حفظ کند؛ بلکه خدا خواست این ایثار امیرالمؤمنین علیه السلام را به عالمیان اعلام کند؛ که علی علیه السلام چه شخصیتی است و چه فداکاری دارد و از خود گذشتگی دارد؛ برای محفوظ ماندن پیغمبر صلی الله و علیه و آله و دین خدا، چگونه مرگ برایش شیرین است.

انفاق بهترین‌ها

فرمود: لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ.[۶] گاهی آدم چیزهایی را که در زندگی زیادی است به فقیر می‌دهد. این به آن مقام عالی نمی‌رسد. اگر کسی بخواهد به جایی برسد. باید از آن مالی که خیلی دوست دارد، محبوبش هست بدهد. چرا حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها در شب عروسی پیراهن نوی خود را به فقیردادند و پیراهن کهنه را ندادند با اینکه با همان پیراهن کهنه هم نیاز فقیر برطرف می‌شد؟

قربهً الی الله صدقه بدهید

صدقه بدهید، صدقه شمارا حفاظت می‌کند؛ اما وقتی صدقه می‌دهید فقط به حفاظت خودتان توجه نکنید، قربهً الی الله صدقه بدهید.

باید حجاب «خود» را برداشت

انسان باید خودش را تخلیه کند، به گونه ای که هیچ چیزی در دلش جزخدا نباشد؛ با تمرین، با توسل، با جلب نظر کسانی که صاحب نظرند، کسانی که به نظر خاک را کیمیا کنند، این حجاب خودش را برطرف کند.

قدر ولایت را بدانید

قدر ولایت را بدانید، قدر نیابت امام عصر ^{عجل الله تعالی علیه} در زمان غیبت را بدانید که این‌ها پشتوانه دارند! اینکه می‌بینید در تمام بحران‌ها، امام خمینی^{رحمه الله}، آن آرامش را داشت. حضرت آقا مقام معظم رهبری^{دام ظله} در فتنه و بحران‌های مختلف، تکان نمی‌خورد؛ هم خودش آرامش دارد و هم به امت و جهان اسلام آرامش می‌دهد؛ خدا می‌داند، تکیه گاه آن‌ها بزرگ است و این‌ها بی‌صاحب نیستند!

انتهای سقوط انسان

هیچ گرگی، هیچ اژدهایی، هیچ درنده‌ای، نه لحظه‌ای مخالفت خدا را می‌کند، نه لحظه‌ای مخالفت امام زمان عج‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را می‌کند و نه خارج از مسیری که خدا برایش از طریق غرایزش قرار داده است، حرکت می‌کند. این‌ها کنترل شده و در اختیار خدا هستند؛ لذا می‌بینید این بی بند و باری که بشر دارد، فراتر از حیوانیت است! أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ.[۷] شما در هیچ حیوانی هم جنس گرایی را سراغ ندارید، هیچ حیوانی، هیچ حیوان نجس الخلقتی،‌ هیچ خوکی،‌ هیچ خرسی، این‌طور نیست؛ اما وقتی بشر از جاده منحرف شد، از حیوان بدتر می‌شود!

ماه رمضان و شیطان

از مرحوم آقا میرزا ابوالفضل زاهدی که آیت‌الله و مجتهد بود پرسیده بودند: مگر شیاطین در ماه مبارک رمضان در غل و زنجیر نیستند؟ پس چطور ما در ماه رمضان هم گاهی بی‌توفیق می‌شویم و گناه می‌کنیم؟!

ایشان جواب خوبی داده بود، گفته بود: شما همینطور که ساعت را کوک می‌کنید و دیگر خودش کار می‌کند – آنوقت‌ها ساعت‌ها کوکی بودند، ساعت را کوک می‌کردند، وقتی کوکش تمام می‌شد، ساعت می‌خوابید- شیطان قبل از ماه رمضان، برخی را کوک کرده و این‌ها همان حالت سابق خود را که از شیطان گرفته‌اند، ادامه می‌دهند! وگرنه در ماه رمضان دیگر وسوسه ندارد. اگرحالات قبل از رمضان خود را پاک نکنیم و داخل این ماه شویم، در این ماه هم آن گناهان در ما ادامه خواهند داشت.

عبادت زیاد موضوعیت ندارد

هیچ وقت عبادت کثیر موضوعیت ندارد، عبادتی ارزش دارد که عبودیّت برای انسان بیاورد و انسان را بنده کند. کسی که نماز شب می‌خواند که پیش خودش بی‌توفیق معرفی نشود، این خیلی توجه به بندگی ندارد؛ اما کسی که به عشق الهی بلند می‌شود؛ نه خودش را می‌بیند و نه نماز شبش را می‌بیند، دست از پا نمی‌شناسد که در پیشگاه خدا نماز بخواند، این آن نماز شبی است که خاصیت دارد و آدم را بنده می‌کند!

عبادت و عجب

گاهی همین عبادت‌های ظاهری برخی از نماز شب خوان‌ها و نماز خوان‌ها، برایشان تکاثر است. این‌ها می‌خواهند خودشان را بزرگ کنند، هرکسی به نحوی خودش را گنده می‌کند؛ یکی در علم، یکی در عبادت، یکی در ثروت، یکی در مقام و موقعیت، خودش را مطرح می‌کند. آدمی که بنده‌ی خدا است اصلاً خودی ندارد که مطرح کند، مال خودش که نیست! مال خداست، مِلک خداست. انسانی که خودش را می‌بیند، این نوعی شرک است. در عالم همه‌چیز خدا است. اگر من هستم، پرتوی از عنایت اویم، بدون عنایت او، منی تحقق نمی‌یابد. اگر اینطور خودم را دیدم، خودی ندارم؛ وقتی خودی نداشتم، هر کاری انجام می‌دهیم فقط خجالتی به بار می‌آورد. تمام این نمازها، روزه‌ها، علومی که ما داریم، همه را او به ما می‌دهد؛ و ما جز بدهی چیزی به بار نیاورده‌ایم! چیزی نداریم به خدا بدهیم تا از خدا طلب کار شویم. تمام کارهایی که ما قربهً الی الله انجام می‌دهیم، خدا به ما داده است. خدا خود، این عمل را به ما داده و این عمل را برای ما خلق کرده است! اللَّهُ خالِقُ کلِّ شَی‌ءٍ.[۸]

هم خودمان مخلوق خداییم هم اعمالمان

اللَّهُ خالِقُ کلِّ شَی‌ءٍ.[۹] هم خود ما مخلوق هستیم و هم عمل و نماز ما مخلوق است. جزخدا و خلق، در عالم چیزی وجود ندارد! عالَم یا خداست و یا کار خدا؛ و جزخدا و کار خدا هیچ چیزی وجود ندارد، بنابراین نماز ما هم به اعتباری، کار خدا است، این‌ها مخلوق‌اند! تمام کارهای ما، مخلوق خدا است. اگر ما این واقعیت یعنی هیچ بودن خودمان را یافتیم، تمام توفیقات ما، هنری که دارد ما را بیشتر آب می‌کند، ذوب می‌کند، چیزی برای ما باقی نمی‌گذارد. مرتب فقر و بیچارگی را بیشتر به ما وانمود می‌کند و ما معنای مُضطرّ واقعی بودنمان را درک می‌کنیم و دیگر از خدا جدا نمی‌شویم.

از صدقه دادن خسته نشوید

مرحوم آیت الله بهجت اعلی‌الله‌مقامه در فرصت‌های مختلف برای گرفتاری‌های مختلف، تأکید روی صدقه داشتند. می‌فرمودند: هم صدقه متعدد و هم مکرّر و هم به آدم‌های مختلف بدهید. از صدقه دادن خسته نشوید؛ دائماً بلا موج می‌زند و شما موج بلا را با صدقه باید دفع کنید.

حریم خدا را نگه دارید

یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ[۱۰]. تقوای الهی داشته باشید! حواستان به خدا، به این بارگاه باشد. می دانی پیش چه کسی هستی؟ می دانی چه کسی تو را نگاه می‌کند؟ می دانی چه کسی مراقب توست؟ حریم خدا را نگه دارید. اگر جهنمی هم نبود، شما مِلک خدا هستید، در زمین خدا هستید. چطور جرات می‌کنید مخالفت خدا را کنید و حرمت خدا را نگه ندارید؟!

عمل به احادیث ضعیف السند

این احادیثی که به عنوان مشوّقات خواندن آیات، ادعیه و توسلات است؛ مثلاً می‌گویند: اگر این را بخوانی، آن اثر را به دست می‌آوری؛ اگر سندش هم قوی نباشد، به دلیل احادیث صحیحِ «مَن بَلغ» که آن احادیث به ما می‌گویند: اگر حدیثی، از ائمه ^{علیهم‌السلام} به شما رسید که ثواب یا خاصیتی را برای یک عمل ذکر کرده بود؛ و شما به خاطر اینکه این عمل، آن اثر را دارد، آن را انجام دادید؛ خداوند متعال اثر مذکور را به شما می‌دهد ولو ما اهل بیت علیهم‌السلام چنین چیزی نگفته باشیم. در مورد امام‌زاده‌ها هم همینطور است. خودمان را از حدیث کسّاء و زیارت عاشورا، از این اذکار، از این آیات؛ و از این سوره‌ها محروم نکینم! این‌ها به عنوان ذکر تلقی می‌شوند!

زیارت امام زاده‌ها را ترک نکنید!

زیارت امام زاده‌ها را ترک نکنید! حتی آن‌هایی که شما خیلی برایشان شجره نامه پیدا نکرده‌اید، بالاخره امام‌زاده که می‌روی، نمی‌روی آنجا که گناه کنی! به اعتبار اینکه این بچه‌ی پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله و سلم} است می‌روید؛ به اعتبار اینکه اینجا دعا مستجاب می‌شود و یکی از مقرّبین الهی در اینجا هست می‌روید، به این اعتبار می‌روید که در آنجا مورد اعتبار خداوند قرار بگیرید. در این امور وسوسه قرار ندهید.

اگر دلیلی بر نفی یک امام‌زاده‌ای ندارید؛ و می‌بینید قرن‌هاست که این امام زاده در این محل مورد مراجعه‌ی اشخاص است؛ و چه آثار و برکاتی هم برای آنجا دارد! ولو سند قطعی ندارید که این فرزند کدام امام است، برایتان خیلی مشکلی وجود نخواهد داشت!

با کوری دل چه کنیم!

نکند چشم دلمان کور شود! آدمی که با خدا زندگی نمی‌کند، زندگیش دین ندارد، برنامه خدا را ندارد، این بدبخت کور شده است، کوری دل پیدا کرده است! کوری چشم، دل کوری است، کوری چشمِ سر، کوری نیست! وَ لکنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتی فِی الصُّدُورِ.[۱۱] هنگامی که از دنیا می‌رویم، این چشم سر را که نداریم، حالا اگر چشم دلمان هم کور باشد، آن وقت آنجا در ظلمت‌ها چه می‌کنیم؟! بدبخت و بیچاره می‌شویم، کجا برویم؟ هیچ پناهگاهی نخواهیم داشت؟

نماز شب، اکسیر اعظم

در میان نمازها، نماز شب، اکسیری دیگر است. خداوند متعال می‌فرماید: وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَک عَسی أَنْ یبْعَثَک رَبُّک مَقاماً مَحْمُودا.[۱۲] پیغمبرمن، معراج در شب است، پرواز در شب است. آمرزش در شب است. دعا در شب است. خلوت با دوست، در شب است. عشق بازی در شب است. هرکسی به هر جا رسیده از برکات شب رسیده است. شب‌ها نخواب! وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَک. تهجد کن! نماز شب بخوان! انسان در آن وقت سلامتی را باز می‌یابد. آن وقت وقتِ عجیبی است. فیوضات الهی آنوقت شامل انسان می‌شود.

به همه‌ی سائلین کمک کنید

نکند سائلی بیاید و شما بگویید این بی‌خود می‌گوید، من می‌دونم این احتیاج ندارد. خودِ سؤال، تولید حق می‌کند. خداوند متعال می‌فرماید: وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم.[۱۳] دو عنوان است: یکی سائل و دیگری محروم. این تنگ نظری‌ها مال مؤمن و مسلمان نیست؛ لذا اگر کسی آمد و از شما درخواستی کرد، شما هم می‌دانید که استحقاق ندارد؛ اشکالی ندارد به او کمکی بکنید.

اسلام و مصرف زکات

زکات فقط مال به خاک نشسته‌ها نیست. هرکسی شأنش باید حفظ شود. اگر شخصیتی در جامعه، عزیز بوده و حالا زندگیش بر باد رفته و ذلیل شده است، اما شأن و دودمانش اقتضا می‌کند که ماشین خوب داشته باشد، اقتضا می‌کند که خانه‌ی خوب داشته باشد. اقتضا می‌کند خادم و کلفت داشته باشد. به این‌ها زکات تعلق می‌گیرد. حضرت رسول صلی الله و علیه و آله زیر پای دخترِ آن آدم سخی (حاتم طایی)، با این که اسیر بود و کافر بود؛ عبای خودشان را فرش کردند و احترام کردند. این‌ها تربیت اسلامی است. این‌ها سبک زندگی اسلامی است. تنگ نظری‌ها مال مؤمن نیست، مال مسلمان نیست.

نتیجه‌ی حاکمیت قوه‌ی عاقله

اگر قوه‌ی عاقله‌ی شما حکومت پیدا کرد شما صورت مَلَک به خودتان می‌گیرید، ملائکه با شما مصافحه می‌کنند. مَلک را در کنار خودتان، قرین خودتان می‌بینید، صدای ملائکه را می‌شنوید. این که سلمان فارسی محدَّث بوده، تنها سلمان فارسی نیست، بعضی از اصحاب امام صادق ^{علیه السلام} محدث بودند؛ یعنی مَلک بر ایشان نازل می‌شد و با ملک قرین بودند، از مَلک مطلب می‌گرفتند. پیامبراکرم فرمودند: شما که پیش ما می‌آیید، با شنیدن حرف‌های ما گرایش‌های عرشی شما تقویت می‌شود، اگر این وضعیت روحی را که پیش ما دارید بتوانید حفظ کنید، اگر با مراقبه آن وضعیت را بتوانید نگه دارید، «إذا لَصافَحتُم المَلائکه»[۱۴]؛ یعنی شما با ملائکه مصافحه می‌کنید. این زمینه در وجود همه‌ی انسان‌ها هست.

اگر قوه‌ی عاقله‌ی خودشان را در زندگی حاکم قرار دادند و همه‌ی امور را با محک عقل سنجیدند و اگر عقل امضا کرد انجام دادند؛ به ترتیب و به تدریج این قوه سریان پیدا می‌کند و بر تمام اعضا و جوارح انسان حاکم می‌شود و انسانی که با حاکمیت عقل زندگی می‌کند خودش حجت الله می‌شود. برای دیگران الگو می‌شود. این حجت شدن انسان‌ها در جامعه در اثر پرورش عقل، تبدّل جسم به معنا است، ظاهر به باطن است؛ یعنی انسان از مرحله‌ی خیال، شهوت و غضب عبور کرده و به مرحله عقل محض رسیده است؛ که خودش حجّت خداست.

شیخ فضل الله و قرآن

مرحوم آیت‌الله العظمی آقای بهجت اعلی‌الله‌مقامه‌شریف می‌فرمودند؛ آقای اَشعری برای من نقل کردند و گفتند: وقتی شیخ فضل الله نوری را نبش قبر کردند؛ من کنار این جنازه تا صبح ماندم و از جنازه تلاوت و زمزمه قرآن می‌شنیدم! زمزمه قرآن را از بدن نازنین شیخ فضل الله می‌شنیدم. آدم وقتی نور بشود و با بندگی تحول پیدا کند؛ و مدارج قرآن را طی کند، به جایی می‌رسد که هم خوابش، ذکر است و هم مرگش، ذکر است. این در عالم بزرخ هم به این صورت تجلّی می‌کند که چون اینجا همیشه قرآن می‌خوانده، آنجا هم وجود برزخیش قرآن می‌خواند.

[۱] – من هرگز در غیاب وی به او خیانت نکرده‌ام. سوره یوسف؛ ۵۲،

[۲] – و (یوسف گفت) من نفس خود را (بدون توجه و مراقبت‌های الهی) تبرئه نمی‌کنم، زیرا که نفس (انسانی) پیوسته فرمان‌دهنده به زشتی است مگر آنکه پروردگارم رحم کند که همانا پروردگار من بسیار آمرزنده و مهربان است. سوره یوسف؛ ۵۳٫

[۳] – و روزی شما و آنچه وعده داده شده‌اید در آسمان است. سوره ذاریات؛ ۲۲٫

[۴] – امام رضا علیه السلام فرمود: … هذه البقعه روضه من ریاض الجنه و مختلف الملائکه لا یزال فوج ینزل من السماء و فوج یصعد الیان ینفخ فی الصور؛ این بارگاه بوستانی از بوستان‌های بهشت است و محل آمد و شد فرشتگان آسمان و همواره گروهی از ملائکه فرود می‌آیند و گروهی بالا می‌روند تا وقتی که در صور دمیده شود. بحارالانوار، ج ‌۱۰۲، ص ‌۴۴.

[۵] شوری؛۲۲ – فی رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ لَهُمْ ما یشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِ و سوره زمر؛ ۳۴ – لَهُمْ ما یشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِ.

[۶] – هرگز به نیکی نمی‌رسید تازمانیکه از آنچه دوست می‌دارید در راه خدا انفاق کنید. سوره آل عمران؛ ۹۲٫

[۷] – سوره اعراف؛ ۱۷۹٫

[۸] – سوره زمر؛ ۶۲٫

[۹] – سوره زمر؛ ۶۲٫

[۱۰] – ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا پروا دارید و هرکسی باید بنگرد که برای فردا [ی خود] از پیش چه فرستاده است و [باز] از خدا بترسید در حقیقت‌خدا به آنچه می‌کنید آگاه است. سوره حشر؛ ۱۸٫

[۱۱] – در حقیقت چشم‌های ظاهر کور نمی‌شود و لکن دل‌هایی که در میان سینه‌هاست کور می‌گردد. سوره حج؛ ۴۶٫

[۱۲] –  پاره‌ای از شب را برای آن (تلاوت قرآن و خواندن نافله شب) بیدار باش، (که این) وظیفه‌ای افزون برای تو (است) باشد که پروردگارت تو را به مقامی درخور ستایش (مقام شفاعت) برانگیزد. سوره اسراء؛ ۷۹٫

[۱۳] – و در اموالشان برای سائل و محروم حقی بود. سوره ذاریات؛ ۱۹٫

[۱۴] – موسوعه النابلسی للعلوم الاسلامیه، مبحث مقام النبوه.