سوال ۱ -آیا این مطلب که در کتاب (بصائر الدرجات ) در روایات متعدد آمده است که ارواح ائمه علیهم السلام شبهای جمعه بالا می رود و یزداد فی علومهم جما غفیرا(۱۲۵) (و فراوان به علومشان افزوده می گردد . ) با روایات گذشته (اذا شاؤ وا ، علموا) منافات ندارد ؟پ

 اشکال ندارد که (اذا شاؤ وا علموا) از راه صعود ارواح آنها در شبهای جمعه باشد .

سوال ۲-  آیا از این دسته روایات (روایات افزایش شدن علم ائمه : در شبهای جمعه ) و روایات عرض اعمال (۱۲۶) به دست نمی آید که علوم آنان تدریجی است ، نه اینکه دفعی باشد و به یکبارگی از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلم دریافته باشند ؟

 علوم آنان دفعی است ، گرچه معلوم تدریجی باشد ، پس علم به معلوم تدریجی دارند ، نه اینکه خود علم هم تدریجی باشد . تعلیم رسول الله صلی اللّه علیه و آله و سلم به امیرالمؤ منین علیه السلام مثل تعلیم رایج در میان ما تدریجی نبوده ، بلکه دفعه واحده بوده است . (۱۲۷) چنانکه تعلم حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلم نیز دفعی بوده است . خداوند متعال می فرماید : و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی ء (نحل : ۸۹)
و ما کتاب را بر تو نازل نمودیم ، تا بیانگر تمام اشیاء باشد .
زیرا کلمه (لکل شی ء) یعنی همه چیز ، با تدریج سازگار نیست . و به طور کلی باید توجه داشت که روز مبعث ، روز رسالت است و از سوره (اقرا باسم ) که سیاق آیاتش بیانگر آن است که نخستین سوره ای است که بر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم نازل شده ، نیز بر می آید که نبوت قبل از رسالت بوده است ، و از آیات دیگر استفاده می شود که قرآن دفعه واحده و یکباره در شب ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ ماه رمضان همان سال نازل گردیده است . خداوند متعال می فرماید : انا انزلناه فی لیله المبارکه (دخان : ۳)
بی گمان ما قرآن را در شب خجسته ای فرو فرستادیم .
و می فرماید : انا انزلناه فی لیله القدر . (قدر : ۱)
مسلمان ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم .
سپس در طول بیست و سه سال تدریجا نازل شده و سوره حمد به خصوص دو مرتبه نازل شده است .

سوال ۳ – در روایات آمده است : (ارواح انبیا و اوصیاو ائمه علیهم السلام شبهای جمعه به عرش بالا می روند و از آنجا علومی استفاده می کنند) . (۱۲۸) آیا این روایات درست هستند ؟

درباره ائمه علیهم السلام چنین وارد شده است ؛ ولی درباره انبیاء علیهم السلام ندیده ام ، چه مانعی دارد که علومی به ایشان اعطا شود ؟ !

سوال ۴ – در عده ای روایات آمده است که : (ائمه علیهم السلام علم آسمان و زمین و آنچه در آنهاست و علم وقایع گذشته و آینده را می دانند) . آیا روایات مربوط به افزوده شدن علوم آن بزرگواران در شبهای جمعه با این دسته از روایات منافات ندارند ؟

خیر ، از این دسته از روایات بر می آید که آنان به (ماکان و مایکون ) عالمند ، اما از راهی که در روایات گذشته مطرح شده است ، یعنی شبهای جمعه بالا می روند و بر علومشان افزوده می گرد

منبع: ۶۶۵ پرسش و پاسخ در محضر علامه طباطبایی قدس سره؛ نشر نهاوندی؛ مؤلف: محمدحسین رخ‌شاد