سؤال: من یک پسر چهار و نیم ساله دارم که خیلی باهوش است و فوق‌العاده تمرکز او بالا است؛ امّا در ارتباطات اجتماعی با دوستان و بچّه‌های هم سال خود کمی مشکل دارد و نمی‌تواند از حقّ خود دفاع کند. همچنین از مکان‌های خیلی شلوغ، مانند پارک و شهر بازی خوشش نمی‌آید. می‌خواستم بدانم آیا این از کمبود اعتماد به نفس است؟ در ضمن خیلی زمان‌ها خواسته‌ی خود را نمی‌گوید مثلاً در مهمانی یا در مهد کودک اگر چیزی بخواهد خواسته‌ی خود را بیان نمی‌کند.

جواب:

در زمینه اجتماعی شدن کودکان، آقای مجید رشید پور کتابی را به رشته‌ی تحریر درآوردند، تحت عنوان “رشد اجتماعی از نظر اسلام“ که خیلی کتاب خوبی برای پدر و مادرها است.

این کتاب بخش‌های مختلفی دارد و از فصول مختلفی تشکیل شده است که در ابتدای آن از لزوم آشنایی کودکان با مسائل اجتماعی سخن می‌گوید و این‌که تربیت اجتماعی چگونه محقق می‌شود. توصیه می‌کنیم که والدین عزیز اگر می‌توانند، حتماً این کتاب را تهیّه و مطالعه کنند. این کتاب خوب را انتشارات “اولیاء و مربیان“ به چاپ رسانده است.

آغاز رشد اجتماعی

در رابطه با این‌که رشد اجتماعی باید از چه سنّی آغاز شود، نظرات مختلفی وجود دارد که برخی می‌گویند اوّلین ارتباطات اجتماعی در کودکان باید در دوره‌ی نوزادی ایجاد شود.

برخی از کارشناسان هم معتقدند که زمینه‌های اجتماعی شدن بچّه‌ها از قبل از تولّد شکل می‌گیرد. معمولاً بچّه‌ها در روزهای اوّل زندگی خود یک غریبه‌ را که می‌بینند، گریه و بی‌قراری می‌کنند و حتّی کارشناسان می‌گویند اوّلین ترسی که در بچّه‌ها قبل از هر ترسی ایجاد می‌شود، ترس از غریبه است.

نظریه دیدن تصاویر

یکی از دانشمندان ژاپنی می‌گوید: اوّلین بخش از وجود جنین که در رحم مادر شکل می‌گیرد، عصب‌های او است که مرتبط به عصب‌های مادر است. لذا مادر در این دوران یک قاب عکس از تصاویر افراد فامیل و خانواده تهیّه کند و روزی چند بار به این عکس‌ها نگاه کند و جملاتی را در مدح آن‌ها بگوید. این جملات از همان دوران تأثیر می‌گذارد و بچّه‌های که با این روش به دنیا می‌آیند، ارتباط آن‌ها با اطرافیانشان بهتر می‌شود.

هرچند این نظریات می‌تواند قابل نفی باشد؛ ولی این‌قدر مهم است که در مورد آن تحقیق و پژوهش می‌کنند؛ بنابراین، مراحل اجتماعی شدن بنا بر نظر برخی برمی‌گردد به قبل از تولّد فرزندان.

راهکارها:

الف. مواجه کردن کودک با جمع

در هر صورت بچّه‌ها را باید از شش الی هفت ماهگی به محیط‌های اجتماعی ببریم. اصلاً به همین نیّت پدر بچّه را بغل کند و به بیرون ببرد؛ البته نه به این صورت که او را روی دوش خود بگذارد یا در پتو او را مخفی کند؛ بلکه او را رو به جمعیّت بگیرد. یعنی او را به صورتی بغل کند که چهره‌اش رو به جلو باشد و مردم را ببیند.

اوّلین ترس بچّه‌ها ترس از غریبه است. زمانی که ما بچّه‌ها را به اجتماع نمی‌بریم، در طول زمان از حضور در مردم و اجتماع وحشت می‌کنند؛ لذا برای این‌که بچّه‌ها اجتماعی شوند، از قبل از تولّد ما باید روی آن‌ها کار کنیم و بعد از تولّد نیز باید حضور آن‌ها را در اجتماع فراهم نماییم.

ب. داشتن هم بازی

بچّه ها از حدود دو سالگی به بعد باید هم بازی در کنار خود داشته باشند و این هم بازی ها باید هم سن و هم جنس باشند.

رفتن به مهد کودک نیاز به هم بازی را به طور کامل اقناع نمی‌کند. بنابراین کودک باید در محیط‌ آزادی مانند خانه، همبازی داشته باشد. از آن‌جا که بچّه‌های زیر دو سال آستانه‌ی تحمّلشان پایین است، ممکن است با هم بازی خود زود دعوا کنند؛ امّا نباید نگران باشیم. چون این مرحله‌ی گذرا است و بچّه‌ها حتماً باید از این سن و این ارتباط عبور کنند تا رشد اجتماعی پیدا کنند.

 به همین ترتیب بچّه‌ها را باید به صورت متناوب در کنار همسالانشان قرار دهیم و مطمئن باشیم که با این شیوه‌ اگر کودکی به سن پنج سالگی برسد، تا حدود ده ساعت در شبانه روز می‌تواند کنار هم سن و سال خود باشد.