معمولاً لکنت زبان از دوران کودکى آغاز مى‏شود و به ندرت فردى که در دوران کودکى لکنت ندارد، در بزرگسالى دچار آن مى‏شود. البته در موارد خاصى و بر اثر حوادث ناگهانى (مثل سیل، زلزله، آتش‏سوزى، تصادف و جنگ و درگیرى) ممکن است افراد بزرگسال نیز دچار اختلال در گفتار و لکنت شوند. گاهى در دوران بلوغ نیز افرادى که به نحوى لکنت زبان داشته‏اند، مجددا دچار لکنت زبان مى‏شوند. در واقع سن و شرایط و ویژگى‏هاى دوران بلوغ، در تغییر شکل و یا شدت لکنت نقش دارد. لکنت زبان معمولاً در میان پسران، بیشتر از دختران هست و در بررسى‏ها و تحقیقات مختلف، پسران سه برابر بیشتر از دختران، مبتلا به لکنت زبان مى‏شوند.[۱]

 انواع لکنت

به طور کلى به دو نوع لکنت مى‏توان اشاره کرد:

۱ – لکنت کلونیک یا حالت تکرار در بیان کلمه؛ در این نوع از لکنت فرد مبتلا یک سیلاب از کلمه‏اى را با سرعت و تشنج بیان مى‏کند؛ مثلاً کلمه «پدر» یا «خودم» را چنین بیان مى‏کند: «پ پ پ پدر» و «خ خ خ خودم».

۲ – لکنت تونیک یا توقف در تلفظ: این نوع لکنت در اثر توقف چند ثانیه‏اى عضلات تلفّظى به وجود مى‏آید. فرد مبتلا به این نوع لکنت، هنگام اداى کلمات به شدّت به خود فشار مى‏آورد و بعد از چند ثانیه، به طور ناگهانى کلمه را بیان مى‏کند.

علل لکنت زبان

تاکنون علل بروز لکنت به طور دقیق بیان نشده است؛ آنچه مسلّم است اینکه لکنت علت واحدى ندارد؛ بلکه معلول علل گوناگون بدنى، عاطفى و اجتماعى و یا ترکیب این عوامل است. ناراحتى‏هاى عصبى، ناسازگارى‏هاى اجتماعى، اختلال در دستگاه عصبى و ناهنجارى‏هاى خفیف فیزیولوژیکى، در به وجود آمدن لکنت زبان نقش دارند.

روش‏هاى اصلاح و درمان لکنت زبان

خوشبختانه امروزه روش‏هاى مختلفى براى درمان لکنت زبان ابداع شده است که به اختصار بیان مى‏کنیم.

 ۱ – روش‏هاى زبانى تلفظى ؛ در این روش، بر اصلاح تلفّظ و باز پرورى ریتم تنفس، تأکید مى‏شود.

۲ – روش دوجانبه یا مکمل ؛ در این روش جنبه‏هاى دوگانه فکر و زبان باز پرورى مى‏شود.

۳ – روش‏هاى روان درمانى ؛ این روش بیشتر براى افرادى به کار گرفته مى‏شود که دچار کشمکش‏هاى عاطفى و اختلالات روانى هستند.

۴ – روش دارو درمانى ؛ که در آن از داروهاى ضد اضطراب و آرام بخش استفاده مى‏شود.

۵ – روش رفتار درمانى ؛ بر اساس این که لکنت زبان ناشى از رفتارهاى سازش نایافته و یا نابهنجار است، در این روش به اصلاح و تغییر رفتار فرد مبتلا به لکنت پرداخته مى‏شود.

۶ – روش خود درمانگرى ؛ این روش بیشتر براى بزرگ سالانى که انگیزه قوى براى رفع مشکل خود دارند، مورد استفاده قرار مى‏گیرد.[۲]

البته این روش‏ها به جز روش خود درمانگرى، باید از سوى مشاور یا روان پزشک ارائه شود که در این نوشتار جاى بحث و بررسى آنها نیست.

پی نوشت ها

[۱] – براى مطالعه بیشتر ر.ک: پریرخ دادستان، روان‏شناسى مرضى تحولى از کودکى تا بزرگسالى، ج ۳، اختلال‏هاى زبان، ج ۳، ص ۶۵، انتشارات سمت، چاپ اول ۱۳۷۹٫

[۲] – غلامعلى افروز، مقدمه‏اى بر روان‏شناسى و آموزش و پرورش کودکان استثنایى، ص ۹۲ و ۹۳، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهاردهم، ۱۳۷۴ ؛ همان، خود درمان گرى .