- ثقلین - http://thaqalain.ir -
چه خوش است صوت قرآن ×××ز تو دلربا شنیدن
به رخت نظاره کردن ×××سخن خدا شنیدن
قرآن نمونه کامل آمیختگى اعجاز تکوین و تشریع است . کتابى است که بشریت توان آوردن همانندى براى آن نداشته و دستورات و جامعیت آن، هر اندیشمند حکیم را به خضوع و ستایش وامى دارد . هر قدر انسانها از صفاى روحى و طهارت معنوى بهره مند باشند، مى توانند جلوه هایى از جمال دلربایش را شهود کنند همان سان که قرآن مى فرماید: «لایمسه الا المطهرون » (۱)
از آنجا که خاندان عصمت و وحى برگزیدگانى هستند که طبق آیه «تطهیر» در اوج پاکى و قداست قرار گرفته و از هر گونه پلیدى بدورند، تمام جانشان مستغرق در قرآن مجید شده و شایسته ترین انسانهایى مى باشند که تفسیر روشن آیات الهى را فرا راه تشنگان حقیقت قرار مى دهند . یکى از این منظومه نورانى، سجاد آل محمد زین العابدین علیه السلام است . در این مقال، با نگاهى گذرا سخنان نورانى اش را درباره قرآن مى نگریم . بدان امید که جرعه نوش معارف قرآنى با جام عترت باشیم .
امام زین العابدین علیه السلام از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى کند که فرمود:
من اعطاه الله القرآن فراى ان احدا اعطى افضل مما اعطى فقد صغر عظیما و عظم صغیرا; شخصى را که خداوند به او دانش قرآنى عطا نموده اگر تصورش این باشد که کسى را بهتر از این عطاى الهى داده اند، در حقیقت بزرگى را کوچک شمرده و کوچکى را بزرگ دانسته است . (۲)
در دعاى امام زین العابدین علیه السلام به هنگام ختم قرآن برخى از ویژگى هاى آن این چنین بیان شده است .
قرآن کریم از خود با صفت «نور» یاد مى کند و مى فرماید: «و انزلنا الیکم نورا مبینا» (۳) اما این نورانیت براى چه فردى است؟ امام علیه السلام مى فرماید: «و جعلته نورا نهتدى من ظلم الضلاله والجهاله باتباعه; بار خدایا! قرآن را نور و روشنایى گردانیدى که با پیروى از تعالیم آن از تاریکى هاى گمراهى و نادانى رهایى یابیم .» (۴)
در رابطه با جاودانگى نور قرآن مى فرماید: «ونور هدى لایطفا عن الشاهدین برهانه; و آن را نور هدایتى قرار دادى که برهان و دلیل آن از شاهدان و گواهان خاموش نمى شود .» (۵)
قرآن مى فرماید: «وننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمؤمنین » ; «ما فروفرستادیم از قرآن آنچه را که براى مؤمنان شفا و رحمت است .» (۶) اما اینکه در چه زمان و براى چه فرد؟ امام زین العابدین علیه السلام در دعاى خویش این گونه بیان مى دارد:
«و شفاء لمن انصت بفهم التصدیق الى استماعه; قرآن شفا و درمان است براى کسى که فهمیدن آن را از روى تصدیق و باور خواسته و براى شنیدنش خاموش گشته است .» (۷)
قرآن مجید مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! براى خدا قیام کنید، و از روى عدالت گواهى دهید . دشمنى با جمعیتى، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند . عدالت ورزید که به پرهیزکارى نزدیک تر است و از «معصیت » خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام مى دهید، با خبر است .» (۸) و خطاب به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید: «بگو به هر کتابى که خدا نازل کرده، ایمان آورده ام و مامورم در میان شما عدالت کنم .» (۹) و عدالت را مبناى تشکیل خانواده دانسته و مى فرماید: «فان خفتم الا تعدلوا فواحده » (۱۰) و نیز مبناى روابط اقتصادى قلمداد شده و مى فرماید: «و اوفوا الکیل و المیزان بالقسط » ; «و حق پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید .» (۱۱) و همچنین حل منازعات را بر اساس عدالت خواستار شده است و مى فرماید: «فاصلحوا بینهما بالعدل و اقسطوا ان الله یحب المقسطین » ; «در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد .» (۱۲) اما اینکه چه معیار و ملاک و قانونى مى توان براى به دست آوردن عدالت معین نمود؟ امام زین العابدین علیه السلام مى فرماید: «و میزان عدل لایحیف عن الحق لسانه; قرآن ترازوى عدالت است که زبانه اش از حق و درستى برنمى گردد .» (۱۳)
در حدیثى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله آمده است که فرمود: «لکل شى ء حلیه و حیله القرآن الصوت الحسن; براى هرچیز زینت و زیورى است و زینت قرآن، صداى نیکو است .» (۱۴) امام صادق علیه السلام در تفسیرى از «ترتیل » مى فرماید: «آن است که در آن درنگ کنى و صداى خویش را زیبا سازى .» (۱۵) در این جهت امام زین العابدین علیه السلام نیز اسوه است . نوفلى مى گوید:
نزد امام موسى بن جعفر علیه السلام از صدا و صوت یاد نمودم; حضرت فرمود: به هنگام قرائت قرآن توسط على بن الحسین علیه السلام چه بسا فردى از آن جا عبور مى کرد و از صداى خوش او مدهوش مى گشت و اگر امام از حسن واقعى آن چیزى را آشکار مى نمود، مردم تحمل و تاب زیبایى آن را نداشتند .
نوفلى مى گوید: به آن حضرت گفتم: مگر پیامبر صلى الله علیه و آله با مردم نماز نمى گزارد و صداى خویش را به هنگام تلاوت قرآن بلند نمى کرد؟ حضرت فرمود: پیامبر صلى الله علیه و آله به قدر توان مردم با اقتدا کنندگان خود برخورد مى کرد . (۱۶)
احمد ار بگشاید آن پر جلیل
تا ابد مدهوش ماند جبرئیل
در حدیثى دیگر امام صادق علیه السلام مى فرماید: «کان على ابن الحسین صلوات الله علیه احسن الناس صوتا بالقرآن و کان السقاؤون یمرون فیقفون ببابه یسمعون قرائته و کان ابو جعفر علیه السلام احسن الناس صوتا; على بن الحسین علیه السلام خوش صداترین افراد در خواندن قرآن بود . افراد سقا همواره به هنگام عبور، بر در خانه اش مى ایستادند و به قرائت او گوش مى دادند . و ابوجعفر (امام باقر علیه السلام) نیز نیکوترین صدا را در خواندن قرآن داشت .» (۱۷)
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در اولین آیاتى که بر وى نازل شد، مامور قرائت آیات الهى شد و در دستور دیگرى، خداوند به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و مؤمنان مى فرماید: «فاقرءوا ما تیسر من القرآن » ; «آنچه براى شما میسر است، قرآن بخوانید .» زهرى مى گوید: از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدم:
کدام عمل با فضیلت تر است؟ حضرت فرمود: وارد شونده اى که دوباره حرکت مى کند . پرسیدم: وارد شونده حرکت کننده؟! فرمود: شروع قرآن و ختم آن، با قرائت اول آن و پایان رسیدن آن دوباره شروع کند (همانند مسافرى که با رسیدن به یک محل در بین راه دوباره از آن جا حرکت مى کند و به مسیر خود ادامه مى دهد). (۱۸)
زهرى مى گوید: امام على بن الحسین علیه السلام مى فرمود: «لومات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد ان یکون القرآن معى; اگر تمام افرادى که بین مشرق و مغرب هستند، بمیرند، چون قرآن با من است; هراس و وحشتى به دل راه نخواهم داد .» (۱۹)
از امام سجاد علیه السلام در باره توحید سؤال شد، فرمود: «خداوند مى دانست که در آخرالزمان مردمانى مى آیند که زیاد اندیشه مى کنند; بدین جهت، خداوند سوره توحید و آیات سوره حدید تا «علیم بذات الصدور» را نازل نمود . پس هرکس خارج از این محدوده را قصد کند، هلاک خواهد گشت .» (۲۰)
زهرى مى گوید: شنیدم از امام على بن الحسین علیه السلام که مى فرمود: «آیات القرآن خزائن فکلما فتحت خزانه ینبغى لک ان تنظر ما فیها; آیات قرآن گنجینه اى نهفته است پس هر زمان که در گنجینه گشوده شود، شایسته است که به آنچه در آن است، نظر کنى .» (۲۱)
بیست و نه سوره از قرآن کریم با «حروف مقطعه » آغاز شده است . مفسران معانى گوناگونى براى آن ذکر کرده اند; یکى از تفسیرهاى مهم آن، این است که: قرآن کریم از نمونه همین حروفى است که در اختیار همگان قرار گرفته است; اگر توانایى دارید، بسان آن را ابداع کنید! امام زین العابدین علیه السلام مى فرماید:
«قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند و گفتند: قرآن، سحر است . آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است . خداوند به آنها اعلام فرمود: «الم …» ; یعنى اى محمد! کتابى که به تو فرو فرستادیم، از همین حروف مقطعه «الف – لام – میم » است که به لغت و همان حروف الفباى شما مى باشد . [به آنها بگو:] اگر در ادعاى خود راستگو هستید، همانند آن را بیاورید .» (۲۲)
قرآن کریم مى فرماید: «الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون » ; «بدانید که اولیاء خدا نه هراسى دارند و نه غمگین مى شوند .» (۲۳) اینکه اولیاءالله داراى چه ویژگى هایى هستند؟ در حدیثى از امام سجاد علیه السلام بیان شده است . عیاشى مى نویسد: امام باقر علیه السلام فرمود: «در کتاب على بن الحسین علیه السلام چنین یافتیم که اولیاء الله نه ترسى دارند و نه غم و اندوهى زیرا واجب الهى را انجام داده و سنت رسول اکرم صلى الله علیه و آله را گرفته اند . از آنچه خداوند حرام نموده، پرهیز کرده و در زندگى زودگذر دنیا نسبت به زینت هاى آن زهد را پیشه ساخته اند و به آنچه در نزد خداست، رغبت نموده و در تلاش براى روزى پاکیزه بوده اند و قصد فخر فروشى و زیاده طلبى ندارند و پس از آن براى انجام حقوق واجب خود انفاق کرده اند . اینان اند که خداوند در درآمدهایشان برکت قرارداده و بر آنچه براى آخرت خویش پیش فرستاده اند، ثواب داده مى شوند .» (۲۴)
در مسیر مکه، عباد بصرى با امام زین العابدین علیه السلام ملاقات مى کند; به اعتراض مى گوید: جهاد و سختى هاى آن را رها کردى و به سوى حج و راحتى آن رو آوردى؟ سپس آیه شریفه «ان الله اشترى من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه » را قرائت کرد . حضرت فرمود: ادامه آیه را بخوان! عباد بصرى آیه بعد را قرائت کرد: «التائبون العابدون السائحون الراکعون الساجدون الآمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر و الحافظون لحدود الله و بشر المؤمنین » (۲۵) ; «توبه کنندگان، عبادت گران، ستایش گران، سیاحت کنندگان، رکوع کنندگان، سجده آوران، آمران به معروف، نهى کنندگان از منکر و حافظان حدود (ومرزهاى) الهى و بشارت ده به (این چنین) مؤمنان .»
آنگاه حضرت فرمود: هنگامى که افرادى با این اوصاف بیابم، جهاد با آنان با فضیلت تر از حج است . (۲۶)
عده اى تصور مى کنند که «زهد» دورى از اجتماع و پشت کردن به زندگى و زیبایى هاى آن است . قرآن کریم مى فرماید: «من حرم زینه الله التى اخرج لعباده و الطیبات من الرزق » ; «بگو چه کسى زینتهاى الهى را که براى بندگان خود آفریده و روزیهاى پاکیزه را حرام کرده است؟!» (۲۷) و نیز در قالب دعا به انسانها مى آموزد که از خداوند خیر دنیا و آخرت را بخواهند: «ربنا آتنا فى الدنیا حسنه و فى الاخره حسنه » (۲۸) در این زمینه، امام سجاد علیه السلام مى فرماید:
«الا و ان الزهد فى آیه من کتاب الله لکیلا تاسوا على ما فاتکم و لاتفرحوا بما آتیکم; آگاه باشید که زهد در این آیه از قرآن است که مى فرماید: این به خاطر آن است که براى آنچه از دست داده اید، تاسف نخورید و به آنچه به شما داده است، دلبسته و شادمان نباشید .» (۲۹)
چنان که در نهج البلاغه نیز مى خوانیم که مى فرماید: زهد بین دو کلمه از قرآن است که خداوند فرموده: «لکیلا تاسوا …» ; هر کس که بر گذشته افسوس نخورد و به آینده مغرور و دلبسته نشود، زهد را به هر دو طرف خود گرفته است . (۳۰)
غلام همت آنم که زیر چرخ کبود
ز هر چه رنگ تعلق پذیرد، آزاد است
مگر تعلق خاطر به ماه رخسارى
که خاطر از همه غمها به مهر او شاد است
امام سجاد علیه السلام پس از تلاوت آیه کریمه «و من ورائهم برزخ الى یوم یبعثون » ; (۳۱) «پشت سر آنها برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند .» ، فرموده: «هو القبر و ان لهم فیها معیشه ضنکا و الله ان القبر لروضه من ریاض الجنه او حفره من حفر النار; برزخ، قبر است که در آن زندگى سختى دارند . به خدا قسم که قبر، باغى از باغهاى بهشت یا گودالى از گودالهاى آتش است . (۳۲)
درود و سلام و صلوات خدا بر زیباترین روح پرستنده، سجاد آل محمد صلى الله علیه و آله آن زمان که در خانه پرمهر ابى عبدالله الحسین علیه السلام متولد شد و آن هنگام که در کربلا شاهد سخت ترین مصیبتها (شهادت سید الشهداء و یاران با وفایش) گشت و آن هنگام که با دلى غمگین و قلبى محزون به سوى دیار حق شتافت و قبرستان بقیع را با وجود خویش عطرى دیگر بخشید!
۱ – واقعه/۷۹ .
۲ – اصول کافى، ج ۲، ص ۶۰۵، باب فضل حامل القرآن، ح ۷ .
۳ – نساء/۱۷۴ .
۴ و ۵ – صحیفه سجادیه، دعاى ۴۲ .
۶ – اسراء/۸۲ .
۷ – صحیفه سجادیه، دعاى ۴۲ .
۸ – مائده/۸ .
۹ – شورى/۱۵ .
۱۰ – نساء/۴ .
۱۱ – انعام/۱۵۲ .
۱۲ – حجرات/۹ .
۱۳ – صحیفه سجادیه، دعاى ۴۲ .
۱۴ – اصول کافى، ج ۲، ص ۶۱۵، باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن، ح ۹ .
۱۵ – تفسیر صافى، ج ۱، ص ۴۵، مقدمه یازدهم .
۱۶ – اصول کافى، ج ۲، ص ۶۱۵، ح ۴ .
۱۷ – همان، ح ۱۱ .
۱۸ – همان، باب فضل حامل القرآن، ح ۷ .
۱۹ – همان، باب فضل القرآن، ح ۱۳ .
۲۰ – تفسیر صافى، ج ۲، ص ۸۶۶ .
۲۱ – اصول کافى، ج ۲، ص ۶۰۹، باب فى قرائته، ح ۲ .
۲۲ – تفسیر برهان، ج ۱، ص ۵۴ .
۲۳ – یونس/۶۲ .
۲۴ – تفسیر صافى، ج ۲، ص ۷۵۷ .
۲۵ – توبه/۱۱۱ و ۱۱۲ .
۲۶ – تفسیر صافى، ج ۱، ص ۷۳۴، ذیل آیه ۱۱۱ سوره توبه .
۲۷ – اعراب/۳۲ .
۲۸ – بقره/۲۰۱ .
۲۹ و ۳۰ – تفسیر صافى، ج ۲، ص ۶۶۵، ذیل آیه ۲۳ سوره حدید .
۳۱ – مؤمنون/۱۰۰ .
۳۲ – تفسیر صافى، ج ۲، ص ۱۴۹ .
Article printed from ثقلین: http://thaqalain.ir
URL to article: http://thaqalain.ir/%d9%81%d8%b1%d9%88%d8%ba-%d9%82%d8%b1%d8%a2%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%a7%d9%85%d8%a7%d9%85-%da%86%d9%87%d8%a7%d8%b1%d9%85/
Click here to print.
تمامی حقوق برای وبسایت ثقلین محفوظ است.