«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ»

«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّهَ اللَّهُِ»

شب قدر؛ پرفضیلت‌ترین شب سال

شب قدر شب تجلّی پروردگار متعال است. شب استثنایی سال است. ظرفیّت شب قدر برای ما قابل درک نیست، خدا به پیغمبر خود فرموده است: «وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَهُ الْقَدْرِ»[۱] و تو چه می‌دانی شب قدر چیست. لکن آن چیزی که مهم است این است که ما چگونه از فیوضات این شب مبارک، شب فیوضات قرآن کریم، شب سرنوشت، شب ارزش بهره‌مند شویم.

تضرّع و طلب آمرزش به درگاه عبودیّت در شب قدر

«لَیْلَهُ الْقَدْرِ» یکی از معانی قدر اندازه است. آن شب زندگی هر کسی مهندسی می‌شود. یکی از معانی آن ارزش است. آن شب هر کسی قدر خود و ارزش خود را می‌تواند بیاید. انسان با دعاها ارزش پیدا می‌کند. «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُم‏»[۲] انکسار آن شب، ابتهال آن شب، تضرّع آن شب، سوز و گداز آن شب، تمثّل آن شب، توفیقات آن شب به آدم ارزش می‌دهد و یکی از معانی آن همان قضا و قدر است. شبی است که خداوند متعال آن چیزی که بنا است به هر کسی و هر چیزی بدهد آن شب مقرّر و مقدّر می‌شود و از هر کسی هم هر چیزی بخواهد بگیرد در آن شب نوشته می‌شود. لذا شبی است که تکرار ندارد.

روز عرفه همتای شب قدر

 اگر کسی شب قدر را درک نکرد و آن شب بخشیده نشد دیگر بخشیده نمی‌شود، مگر این‌که در عرفات و روز عرفه دعا کند که آن هم تجلّی ولایت است. در طول سال یک روز امام زمان جلوه‌ی عالمی دارد و عوالم امکان اقبال به حضرت دارند، حضرت را پذیرش دارند، در یک سال یک شب هم این حالت را دارد و آن شب لیله القدر است و روز آن هم روز عرفه است. 

راه‌های بهره‌مندی از فیوضات شب قدر در کلام پیامبر (صلوات الله علیه و آله)

من چند روایت در این زمینه عرض می‌کنم که کمک می‌کند به این‌که انسان بتواند از فیوضات شب قدر استفاده کند. از امام باقر (علیه السّلام) روایت شده است که فرمود: «أَنَّ النَّبِیَّ ص لَمَّا انْصَرَفَ مِنْ عَرَفَاتٍ وَ سَارَ إِلَى مِنًى دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَاجْتَمَعَ إِلَیْهِ النَّاسُ یَسْأَلُونَهُ عَنْ لَیْلَهِ الْقَدْرِ فَقَامَ خَطِیباً فَقَالَ بَعْدَ الثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّکُمْ سَأَلْتُمُونِی عَنْ لَیْلَهِ الْقَدْرِ وَ لَمْ أَطْوِهَا عَنْکُمْ لِأَنِّی لَمْ أَکُنْ بِهَا عَالِماً اعْلَمُوا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَّهُ مَنْ وَرَدَ عَلَیْهِ شَهْرُ رَمَضَانَ»[۳] در این فراز امام باقر (علیه السّلام) می‌فرمایند: حضرت رسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وقتی در موسم حج از عرفات به سوی منا حرکت کردند، وارد مسجد شدند، جمعیّت اجتماع کردند، «یَسْأَلُونَهُ» یعنی مکرّر این سؤال را در آن جایگاه حسّاس داشتند که آدرس لیله القدر را در یک چنین موقفی از پیغمبر بگیرند. حضرت فرمودند: شما از چیزی سؤال می‌کنید که من نسبت به آن علم ذاتی ندارم.

 امّا آن چیزی که باید انجام دهیم حضرت فرمودند. فرمودند: «اعْلَمُوا أَیُّهَا النَّاسُ» بدانید «أَنَّهُ مَنْ وَرَدَ عَلَیْهِ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هُوَ صَحِیحٌ سَوِیٌّ» کسی که ماه رمضان بر او وارد شد و از عافیت و سلامت برخوردار است، پس روز را روزه بگیرد، پاسی از شب را به قیامت نماز شب و عبادت مشغول باشد و مواظب نماز خود باشد، یعنی نسبت به نمازها حالت مواظبت داشته باشد، اوّل وقت نماز بخواند، حالت خوبی در نماز داشته باشد، «وَ هَجَرَ إِلَى جُمُعَتِهِ» و نماز جمعه را هم ترک نکند. «وَ غَدَا إِلَى عِیدِه» روز عید را هم به سوی نماز عید حرکت کند، «فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ» این‌ها زمینه‌های دریافت برکات و فیوضات لیله القدر است. این یک نسخه برای درک لیله القدر است.

فضیلت خواندن نماز جماعت در ماه مبارک رمضان

در روایت دیگری از  پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله و سلّم) است که «مَنْ صَلّی مِنْ اَوَّلِ شَهْرِ رَمَضانَ اِلی آخِرِه فی جَماعَهٍ فَقَدْ اَخَذَ بِحَظٍّ مِنْ لَیْلَهِ الْقَدْرِ»[۴] کسی در تمام ماه مبارک رمضان نماز واجب‌های خود را به جماعت بخواند یک بهره‌ای از لیله القدر نصیب او خواهد شد.

در روایت دیگری است که: «مَنْ صَلَّى الْمَغْرِبَ وَالْعِشَاءَ فِی جَمَاعَهٍ حَتَّى یَنْقَضِیَ شَهْرُ رَمَضَانَ ، فَقَدْ أَصَابَ مِنْ لَیْلَهِ الْقَدْرِ بِحَظٍّ وَافِرٍ»[۵] کسی که نماز مغرب و عشای خود را در ماه مبارک رمضان با جماعت بخواند، در آن روایت قدر فرمود حظّی از شب قدر می‌برد، این‌جا نه، فرمود: «بِحَظٍّ وَافِرٍ» خیلی بهره‌مندی در شب قدر نصیب او می‌شود. خدای متعال از نورانیّت و بهره‌های خاصّ آن شب خیلی به او عنایت می‌کند.

باز شدن درهای رحمت الهی با کمک به نیازمندان در ماه رمضان

در روایت دیگری دارد که مولای ما حضرت سیّد السّاجدین وقتی ماه رمضان وارد می‌شد «تَصَدَّقَ فِی کُلِّ یَوْمٍ بِدِرْهَمٍ فَیَقُولُ لَعَلِّی أُصِیبُ لَیْلَهَ الْقَدْرِ»[۶] انسان هر روز یک احسانی، یک صدقه‌ای، یک کمکی به فقرا کند حضرت این را کلید باز شدن رحمت شب قدر برای او معرّفی می‌کند. هر شب و هر روز این کار را با این عنوان می‌کردند.

بهترین اعمال در شب قدر

آخرین حدیث هم عرض کنم که امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «إِنَّ الْقَلْبَ الَّذِی یُعَایِنُ مَا یَنْزِلُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ لَعَظِیمُ الشَّأْن‏»[۷] شب نور است، سلام می‌بارد. وجود مبارک امام زمان (علیه السّلام) از اسماء الحسنی خدا است، او هم سلام است و همه‌ی ناسلامتی‌ها در شب قدر باید با اتصّال به نام سلام إن‌شاءالله تعالی رفع شود. توبه‌ی واقعی، تضرّع، سوز و گداز و تسبیح و هر کار خیری که آدم می‌تواند بکند. آن شب هر کار خیر ما برابر هشتاد سال یا هزار ماه است، «خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر»[۸] است. لذا هر کاری خیلی می‌توانیم بکنیم با اولویّت انجام دهیم. برنامه‌های خود را تنظیم کنیم. بهترین کاری که در شب قدر می‌شود انجام داد انجام دهیم و از هیچ خیری هم در آن شب از صله‌ی رحم و کمک به بیچاره گرفته تا احوال پرسی از مریض و باز کردن گره کسی که کار او گره پیدا کرده است. تلاوت سوره‌ی مبارکه‌ی دخان، خواندن هزار باز سوره‌ی قدر و هر کار خیری که می‌توانیم انجام دهیم.

حضرت زهرا (سلام الله علیها)؛ حقیقت شب قدر

ولی در رأس آن آن چیزی که ما سال‌ها اصرار داریم و فکر می‌کنیم جزء توفیقات است «فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَهَ الْقَدْر»[۹] باطن شب قدر حضرت زهرا (سلام الله علیها) است. آدم وقتی گوشه‌ی چادر حضرت زهرا را می‌گیرد، دنبال شناخت و معرفت فاطمه‌ (سلام الله علیها) است که معرفت سرّ الله است، حضرت زهرا یک نگاهی می‌کنند و یک حواله‌ای به فرزند خود حضرت مهدی که آن شب قلم به دست گرفتند می‌کنند، و نامه‌ی عمل همه را توشیح می‌کنند. إن‌شاءالله یک قلم عفو به گذشته‌های ما بکشند و ما را به حال خود وا نگذارند و عنایت خاصّی هم به آینده داشته باشند.

پایان

[۱]– سوره‌ی قدر، آیه ۲٫

[۲]– سور‌ه‌ی فرقان، آیه ۷۷٫

[۳]– من لا یحضره الفقیه، ج‏ ۲، ص ۹۷٫

[۴]– کنز العمال، باب لیله القدر، ج ۸، ص ۵۴۵٫

[۵]– همان.

[۶]– بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ‏۹۵، ص ۸۲٫

[۷]– همان، ج ۹۴، ص ۲۰٫

[۸]– سوره‌ی قدر، آیه ۳٫

[۹]– بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ‏۴۳، ص ۶۵٫