وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شب‌ها نمی‌خوابیدند و خودشان هم در آن اشعارِ دلنشین‌شان دارند «اِلـهی حَلیفُ الْحُبِّ فی اللَّیْلِ ساهِرٌ»[۱]…. خواب هرگز نکند آنکه دلش بیدار است… خدای متعال دلِ امیرالمؤمنین علیه السلام را بیدار کرده بود و ایشان اهلِ خواب نبودند، اهلِ خوراک هم نبودند، خوراکِ امیرالمؤمنین علیه السلام سه لقمه نان بود، اهلِ رفاه هم نبودند، امیرالمؤمنین علیه السلام از همه‌ی خوشی‌ها و لذائذِ دنیا گریز داشتند و خطاب می‌کردند: دنیا! سیلِ اشتیاق خودت را بسوی علی گسیل داشته‌ای؟ به من روی آورده‌ای؟ می‌خواهی دامانِ مرا بگیری؟ من چنین فرصتی به تو نمی‌دهم!

برو این دام بر مرغی دگر نه       که عنقا را بلند است آشیانه[۲]

امیرالمؤمنین علیه السلام که خواب نداشتند، خوراک نداشتند، آسایش نداشتند، آرامش داشتند! دلِ امیرالمؤمنین علیه السلام با یادِ خدای متعال آرام بود، این امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام عبادتی می‌کند که فرزندِ شهره‌ی عبودیّتِ ایشان امام سجّاد علیه السلام در برابرِ این درخواست و این دلسوزی که آقا! کمی با خودتان مدارا کنید، شب و روز ندارید، چرا این اندازه بدنِ خود را با عبادت‌های شبانه‌روزی رنج می‌دهید؟ سجده‌های امام سجّاد علیه السلام طوری بود که اعضای سجده‌ی ایشان پینه می‌بسته است و سالی چند مرتبه این پینه‌ها را قیچی می‌کردند، با این حال وقتی دلسوزی می‌کنند که شما هم احتیاج به آسایش دارید، کمی با خودتان مدارا کنید، صحیفه‌ی جدّشان امیرالمؤمنین علیه السلام را باز می‌کنند و با یک حسرتی می‌فرمایند: من چه زمانی می‌توانم مانندِ امیرالمؤمنین علیه السلام عبادت کنم؟ او که بوده است؟ چطور عبادت می‌کردند که امام زین العابدین علیه السلام می‌فرمایند ما چه زمانی می‌توانیم مانند جدّمان امیرالمؤمنین علی علیه السلام عبادت کنیم؟ امیرالمؤمنین علیه السلام از عبادت خستگی نداشتند، هم از عبادتِ بدنی خستگی نداشتند و هم از عبادتِ مالی! هرگز امیرالمؤمنین علیه السلام خسته نشدند، «الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَهً»[۳]… حضرت شب و روز داراییِ خود را در راه خدای متعال صرف می‌کردند و «سِرًّا وَعَلَانِیَهً» بودند، فقط آنچه را که مردم اطلاع داشتند نبود، انفاق‌های نهانیِ امیرالمؤمنین علیه السلام خیلی فوق العاده بود، امیرالمؤمنین علیه السلام همه‌ی شب را عبادت می‌کردند، یک بخشی از آن ارتباط با نماز بود، عبادتِ بدنی بود، سجده‌های جانسوز بود، یک بخش هم این بود که بصورتِ ناشناس به مستمندان سرکشی می‌کردند، این وضعیّتِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه الصلاه و السلام بود.

[۱] مفاتیح الجنان، مناجات منظوم، منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام

[۲] غزلیّات حافظ

[۳] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۷۴ (الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَهً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ)