تعیین و نصب جانشین پیامبر به دلایل مختلفی لازم و اجتناب‌ناپذیر بوده است. راز این مسأله در گرو بررسی ضرورت و کارکرد امامت در جامعه‌ی اسلامی است که پیش از این بررسی شد.[۱]

آنچه اکنون به اختصار یاد می‌شود عبارت است از:

۱ – امام و جانشین پیامبر، تبیین‌گر معصومانه‌ی دین پس از پیامبر و بازدارنده‌ی از انحراف، تحریف و کژفهمی در دین است.

۲ – امام به لحاظ درک معصومانه از دین، یگانه مرجع حلّ اختلاف در عرصه‌ی فهم و عمل دینی و حافظ انسجام جامعه و بازدارنده از تشتّت‌ها و پراکندگی‌های زیان‌بار است.

۳ – حکومت و سیاست در اسلام حکومتی دینی است و کمال دینی بودن آن در گرو رهبری کسانی است که در فهم آموزه‌های اسلام و التزام به آن در عالی‌ترین سطح، یعنی در حدّ عصمت باشند.

از طرف دیگر شناخت معصوم امری عرفی و عادی نیست و تنها با معرّفی از سوی خدا امکان‌پذیر است. از این رو لازم بود که پیامبر (صلِّی الله علیه و آله و سلّم) امر الهی را در این باره به امّت گوشزد نماید و کسانی را که دارای شایستگی‌های لازم‌اند به امّت معرّفی و نصب الهی آنان را ابلاغ کند. از دیگر سو، چنان که در مباحث پیشین گذشت پیامبر (صلِّی الله علیه و آله و سلّم) در این مسأله اختیاری از خود نداشته‌اند. خداوند متعال با توجّه به اهمّیّت فراوان این مسأله، تعیین جانشینی مناسب و ادامه دهنده‌ی راه پیامبر را عنصر نهایی اکمال دین و فقدان آن را مساوی با عدم انجام رسالت الهی قلمداد کرده و پیامبر را مأمور به ابلاغ آن نموده است.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی امام شناسی؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: حمیدرضا شاکرین، محمدرضا کاشفی

[۱]. بنگرید: پرسش ۲ و ۵٫