«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ * رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏»[۱].

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ‏».

مقدّمه

یا مولانا، یا بقیّه الله، أغثنی و أدرکنی.

در محضرِ شما بزرگواران و خوبان و اهل الله و اهل علم و اهل دانش و اهل بینش از سفره و مائده‌ی آسمانی صحیفه‌ی سجّادیه بهره می‌گیریم.

فراز دوم دعای چهل و چهارم حضرت سجّاد صلوات الله علیه که در ارتباط ماه مبارک رمضان و مراقبات و لوازمِ رعایتِ این ماهِ عزیز ایراد شده است مجدداً حضرت را صلوات آغاز می‌نمایند. الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم.

آثار و برکاتِ صلوات حد و حصر ندارد، عرض کردم وقتی دستِ انسان از همه جا کوتاه بشود، آخرین راه و آخرین پناه صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام است.

اثرِ صلوات برای آشیخ محمد بهاری رحمه الله علیه

یک زمانی یک بزرگواری گفته‌اند که هر زمانی که گیر کردید یکصد و ده مرتبه صلوات برای آشیخ محمد بهاری رحمه الله تعالی علیه که شاگرد اولِ سیر و سلوکی مرحوم آخوند ملا حسینقلی همدانی جمال السّالکین رحمه الله تعالی علیه هستند که قبرِ شریفِ ایشان در بهار همدان مزار است، و خودِ ایشان گفته بود مرا اینجا دفن کنید، اینجا مزارِ شهدا خواهد شد، الآن شهدای عزیز دورِ ایشان را گرفته‌اند.

خودِ من این صد و ده صلوات برای مرحوم آشیخ محمد بهاری را تجربه کرده‌ام، یک وقتی از تهران به قم رفتم تا به محضرِ آیت الله بهجت رحمه الله تعالی علیه شرفیاب بشوم، رفتم اما به نماز نرسیدم، بعد از نماز به مقابلِ منزلِ ایشان رفتم، آن زمان زمانِ استراحت بود، دو به شک بودم که آیا در بزنم یا نه، شروع کردم و برای آشیخ محمد بهاری صلوات فرستادم، هنوز صد و ده مرتبه نشده بود که آن جوان عزیزی که در خدمت آقای بهجت بود ناگهان پیدا شد، گفت: کلیدِ خود را جا گذاشته بودم و آمدم که کلیدِ خود را از بیتِ آقا ببرم، داخل رفت و به آقای بهجت رحمه الله تعالی علیه اطلاع داد که فلانی جلوی در است، شاید لذّتبخش‌ترین دیدارِ من با آیت الله بهجت همان یک ساعتی بود که به برکتِ صلوات برای آشیخ محمد بهاری نصیبِ من شد.

دعاهای مستجاب

اجمالاً در روایت داریم که چند چیز است که وقتی انسان دعا می‌کند آن‌ها آن طرف هم آمین می‌گویند و خدای متعال آن را مستجاب می‌کند، یکی مسئله‌ی آتشِ جهنّم است، وقتی ما می‌گوییم «رَبَّنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»، اینکه می‌گوییم خدایا من از آتشِ تو می‌ترسم، من از جهنّمِ تو می‌ترسم و مرا با آتشِ جهنّم نسوزان و مرا از آتشِ جهنّم نجات بده، جهنّم هم دعا می‌کند و می‌گوید: پروردگارا! دعای او را مستجاب کن و او را به اینجا نیاور.

یکی «بهشت» است، وقتی ما از خداوند متعال درخواست می‌کنیم که «اللهمَّ الرزُقنی الجَنَّه»، «اللهمَّ اجعَلنا مِن أهلِ الجَنَّه»، «اللهمَّ أدخِلنی الجَنَّه»، این «بهشت» هم آمین می‌گوید و می‌گوید: پروردگارا! دعای مؤمن را قبول کن و نصیب کن که او هم اهلِ بهشت باشد و در اینجا باشد.

سوم: «حورالعین» است. کسانی که از خدای متعال درخواستِ «حورالعین» می‌کنند «حورالعین» هم به نوا درمی‌آید و از خدای متعال درخواست می‌کند که دعای او را مستجاب کن و مرا همسرِ او قرار بده.

اما چهارم که از همه مهم‌تر است صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم أجمعین است.

وقتی ما به حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم صلوات می‌فرستیم خودِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آمین می‌فرمایند و صلواتِ ما قبول واقع می‌شود.

بنابراین صلوات خیلی مهم است، وقتی ما صلوات می‌فرستیم هم خدای متعال به ما صلوات می‌فرستد، هم حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، هم ملائکه در صفوفِ مختلف به ما صلوات می‌فرستند.

این است که امام سجّاد علیه السلام در حالِ فرهنگ‌سازی هستند تا شما به هر بهانه‌ای بگویید: الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم.

درنگی بر فراز هشتم دعای ۴۴ صحیفه سجّادیّه

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ، وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ، وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ»، بارالهی! ما را مطّلع کن، ما را واقف کن به مواقیت، یعنی وقت‌ها، ما را به اوقاتِ نمازهای پنج‌گانه واقف کن که ما وقوف پیدا کنیم، خودآگاهی داشته باشیم، غافل و جاهل نباشیم و وقتِ نماز را رعایت کنیم، «بِحُدُودِهَا»، هم از نظرِ مواقیتِ نمازهای پنج‌گانه رعایتِ اوقات را کنیم و هم حدودِ نماز را رعایت کنیم، بر حسبِ توضیحی که مرحوم علامه سید علیخان مدنی داده‌اند «حدود» همان احکامِ نماز است، «بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ».

در روایتی هست که خدای متعال برای نماز چهار هزار حَد… از امام صادق صلوات الله علیه است که فرموده‌اند: «لِلصَّلاَهِ أَرْبَعَهُ آلاَفِ حَدٍّ»[۲] نماز چهار هزار احکام دارد.

مرحوم شهید اعلی الله مقامه دو کتاب در مورد نماز نوشته‌اند، یکی «الفیه» و دیگری «نفلیه» است، «الفیه» واجباتِ نماز است که ایشان هزار واجب استخراج کرده‌اند و «نفلیه» مستحبّاتِ نماز است که ایشان سه هزار مستحب برای نماز استخراج کرده‌اند.

این «حدود نماز» معانی دیگری هم دارد، به نظر می‌رسد مرزهایی که نماز از آن‌ها مرزبانی می‌کند هم باشد، «إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ»[۳]، شاید چهار هزار گرایش و میلِ حیوانی در وجودِ ما دارد که بسیاری از این‌ها برای ما مکشوف نیست و کشف نکرده‌ایم اما جاذبه‌های بسیار زیادی از تعلّقاتِ دنیا ما را اسیر کرده است که جان کندنِ ما را سخت می‌کند و مرگِ ما را تلخ می‌کند.

نماز اگر نماز باشد این زنجیرها را باز می‌کند.

«وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ»، به واجباتی را که خدای متعال برای نماز فرض کرده است واقف بشویم، «وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ» و تکالیف و مسئولیت‌هایی که ما در مقابلِ نماز داریم و خدای متعال خواسته است که رعایتِ آن تکالیف را کنیم، از نظرِ رعایتِ خشوع و خضوع و آداب و مقدّمات و چیزهایی که در مقارنات هست، این‌ها را رعایت کنیم، «وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ» این وقت‌هایی که برای پنج نماز قرار داده‌ای، هر نمازی از چه زمانی تا چه زمانی وقت دارد و کجا وقتِ فضیلتِ آن است و کجا وقتی است که دیگر انسان باید خجالت بکشد و کجا بینابین است، خدایا! این اوقات را به ما اطلاع بده، یعنی خدایا به ما توفیق بده ما فقیه بشویم تا از «قرآن» و «عترت» در موردِ حدودِ نماز، فرائزِ نماز، وظایفِ نماز و اوقاتِ نماز «صاحب‌نظر» بشویم و از قرآن کریم و روایاتِ اهل بیت علیهم السلام استخراج کنیم، یا اگر مجتهد نیستیم به ما توفیق بده تا پای صحبتِ علما بنشینیم و فقه یاد بگیریم و رساله بخوانیم و احکامِ الهی را در خانه‌های خود ببریم، در محلِ کسبِ خود ببریم، در اداراتِ خود ببریم، و هر کجا که هستیم این دستورالعمل‌های دین که نسخه‌ی طبیب برای ماست عمل کنیم، اگر به این‌ها عمل نکنیم جانِ ما مریض می‌شود، قلبِ ما می‌میرد. خدایا! به ما توفیق بده که ما به این‌ها وقوف و علم پیدا کنیم تا در عملِ خود افراط و تفریطی قرار نگیرد.

درنگی بر فراز نهم دعای ۴۴ صحیفه سجّادیّه

«وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَهَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا، الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا، الْمُؤَدِّینَ لَهَا» خدایا! ما را به جایگاه و مراتبِ کسانی که در نمازِ خود «مُصیب» هستند… یعنی نمازِ خطا نخوانده‌اند، واقع‌بینانه به حقیقتِ نماز اصابت کرده‌اند، حق‌بین بودند و به حق رسیدند و با نردبانِ نماز درجاتی را طی کردند، این منازل و مراتبی که نماز دارد و مصلّی را بهمراهِ خود بالا می‌برد، پروردگارا! ما را به این مراتب و منازل نازل بفرما، توفیق بده که ما جا نمانیم و نمازِ ما نمازِ درجا زدن نباشد، هر نمازی که می‌خوانیم یک درجه و یک قدم به سوی تو بالا آمده باشیم.

«الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا»، نماز ارکانی دارد، رُکنِ فقهیِ آن یک چیزی است و رُکنِ معنوی و اخلاقیِ آن چیزهای دیگری، ولی اجمالاً آشنایی با ارکانِ نماز جزوِ وظایت، نمازگزاران است، ما اهلِ غفلت نباشیم، مسامحه نکنیم، ارکانِ نماز را یاد بگیریم.

«الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا»، خدایا! ما که نمازخوان هستیم به ما آنچنان وقوف و خودآگاهی عنایت کن که ما وقت‌شناس باشیم، وقت‌شناسی جزوِ مقدّماتِ نماز است، قبله‌شناسی و وقت‌شناسی و امورِ دیگر.

«عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ» آن طوری که سنّتِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در مسائلِ وقتِ نماز سنّت کرده‌اند، در رکوعِ آن، در سجودِ آن و در جمیعِ آنچه که برای نماز فضیلت است، با بهترین طهور و پاکیزگی و اسبقِ وضو، یعنی وضوی شاداب، «وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ»، از نظرِ باطن هم یک خشوعی که خشوعِ بَیّنی باشد، انسان در نماز آنچنان شکسته باشد که نشود پنهان کند، هر کسی او را در حالِ نماز ببیند می‌بیند که او واقعاً در محضرِ عظمتی قرار گرفته است که در حالِ آب شدن است، یعنی وجناتِ او این را نشان می‌دهد.

رعایتِ وقتِ فضیلتِ نماز

امام سجّاد علیه الصلاه و السلام نکاتی را در مورد نماز مطرح فرمودند، که یکی از نکاتِ مهم رعایتِ وقتِ فضیلتِ نماز هست.

خدای متعال این اذان و اقامه را خود از عرشِ اعلی بوسیله‌ی جبرئیل برای حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرستاده است و او شعارِ امّت را در زمانِ نماز «اذان» و «اقامه» قرار داده است، ملاحظه می‌کنید هم در متنِ اذانی که خدای متعال فرستاده است و همینطور در اقامه می‌گوییم «حیّ علی الصّلاه»، «حَیَّ» یعنی «عجله کن»، یعنی «بدو»، یعنی «نگذار وقت دیر بشود»، در همان اولِ وقت انجام بده، می‌گویند عجله کنید، چون عجله کارِ شیطان است مگر در کارِ خیر، و ما خیری خیرتر از نماز نداریم، لذا در مسئله‌ی نماز شتاب و سرعت و زود دست به کار شدن جزوِ وظایفِ ایمانی است، هم تشویق شده است و هم عملِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام اینطور بوده است.

وجود نازنینِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رصد می‌کردند، همینکه وقتِ اذان می‌رسید به بلال خطاب می‌فرمودند که «أَرِحْنَا یَا بِلاَلُ»[۴]، یعنی «بلال! راحتم کن»، دلِ من در حالِ پرکشیدن است و می‌خواهم واصل بشوم، زود اذان بگو که نماز را بجای بیاوریم.

هم در روایات خیلی به این رعایتِ وقتِ فضیلتِ نماز تأکید شده است… مَلَکی که منتظر است ما نماز بخوانیم، اگر در اولِ وقت نماز خواندیم آن ملک ما را دعا می‌کند و می‌گوید ان شاء الله خدای متعال تو را مراعات کند و ان شاء الله خدای متعال تو را حفظ کند که تو مرا حفظ کردی، اما اگر آخر وقت بود فرشته نفرین می‌کند، چون او را معطّل گذاشتید، نه اینکه این «معطّل ماندن» برای خودِ او باشد بلکه ما گنجی را از دست داده‌ایم، وقتی نماز ما در اول وقت با ملکوتِ نمازِ امام زمان ارواحنا فداه همراه می‌شود، نمازِ ما با نمازِ امام زمان ارواحنا فداه بالا می‌رود، بخصوص اگر توجّه داشته باشیم و بدانیم که ایشان امامِ مطلق هستند و ما به امامتِ امام زمان ارواحنا فداه کارهایِ خوبِ انجام می‌دهیم، ایشان پیشگام و جلو هستند و ما به دنبالِ ایشان حرکت می‌کنیم، لذا اگر ما نمازِ خودمان را با نیّت به دامانِ نمازِ امام زمان ارواحنا فداه بیندازیم خدای متعال این نمازِ ناقصِ ما را با نمازِ کاملِ امام زمان ارواحنا فداه بالا می‌برد.

نماز اول وقت در بیانِ بزرگان

و بزرگان تأکیدِ عجیبی کرده‌اند، دو انسانِ موفقِ ره‌یافته تو تضمین به ما داده‌اند.

یکی مرحوم آشیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی رحمه الله تعالی علیه هستند که جزوِ اوتاد و اولیای مسلّمِ خدای متعال و دارای تشرّفات و کراماتِ وافری هستند، ایشان می‌فرمودند: سه چیز انسان را با تضمین عاقبت به خیر می‌کند، یکی کثرتِ صلوات بر محمد و آل محمد است، الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم، دوم: احترام به سادات جلیل القدر است، سوم: نماز اول وقت.

آنچه که از مرحوم آیت الله بهجت روحی فداه نقل شده است، ایشان از استادِ خود جمال السّالکین آقا میرزا علی آقای قاضی اعلی الله مقامه نقل کردند که نمازهای خود را اول وقت بخوانید، اگر اصلاح نشدید مرا لعن کنید. نماز اول وقت یکی از اسبابِ عاقبت به خیری است، فراموش نکنیم.

روضه نماز حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه

مرحوم آیت الله خوانساری اعلی الله مقامه الشّریف قبل از آنکه تکبیره الاحرام بگویند یک سلامی به سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین صلوات الله علیه می‌دادند، چون «أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ أَقَمْتَ اَلصَّلاَهَ»[۵]، نماز با خونِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه باقی مانده است، نماز یادگارِ کربلاست، اگر شهادتِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نبود ما امروز نمازی نداشتیم، لذا هر زمانی که نماز می‌خوانید به یادِ نماز حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در روز عاشورا باشید.

دمادمِ ظهر مهلت خواستند که حضرت نمازی بخوانند، اما ایشان برای نماز دو قربانی دادند، وقتی نماز تمام شد حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه به بالای سرِ فردی که خود را سپرِ جانِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه قرار داده بود رفتند و فرمودند: تو در بهشت رفتن هم از من پیشی گرفتی.

لا حول و لا قوّه الا بالله العلی العظیم

دعا

اِلَهَنا یَا حَمِیدُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ یَا عَالِی بِحَقِّ عَلِیٍّ یَا فَاطِرُ بِحَقِّ فَاطِمَهَ یَا مُحْسِنُ بِحَقِّ الْحَسَنِ یَا قَدیمَ الإحسان بِحَقّ الحُسَین

خدایا! امام زمان ارواحنا فداه را برسان.

خدایا! قلبِ ما را به نورِ مودّت و نورِ معرفتِ خودت و اولیای الهی و امام زمان ارواحنا فداه روشن بفرما.

خدایا! سیمِ دلِ ما را همیشه به ارباب‌مان وصل بگردان.

خدایا! حالتِ انتظارِ ما را برای آمدنِ حضرت تشدید بفرما.

خدایا! ما را در غیبت و ظهور از خادمانِ آن بزرگوار محسوب بگردان.

خدایا! نواقصِ اعمالِ ما را به بزرگیِ خودت مورد عفو قرار بده.

خدایا! بر جرائمِ اعمالِ ما قلمِ عفو بکش.

خدایا! تا ما را نبخشیدی و حقوق‌الناسِ ما را برطرف نکردی از دنیا نبر.

خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم سایه پُربرکتِ رهبرِ بزرگوارمان را مستدام بدار.

خدایا! دشمنانِ ایشان را، خصوصاً دشمنانِ مورد نظر را بی‌آبرو و ذلیل قرار بده و آن‌ها را فقیر و محتاج بفرما.

خدایا! یارانِ رهبرِ بزرگوارمان را یاری بفرما.

خدایا! به معیشتِ مردم عزیزِ ما برکت کرامت بفرما.

خدایا! این ویروس را از جهان شیعه ریشه‌کن بفرما.

خدایا! برکاتی که در سایه این ویروس از نظرِ رزمایش‌ها و کمک‌های مؤمنانه به ما داده‌ای دائمی بفرما.

خدایا! ما را در دنیا و آخرت از قرآن و ائمه اطهار علیهم السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و شهدا و صلحا جدا مگردان.

خدایا! عاقبتِ امرمان را به شهادت مختوم بفرما.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

[۱] سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸

[۲] کنز الفوائد، جلد ۲، صفحه ۲۲۳ (وَ عَنْ کَنْزِ اَلْفَوَائِدِ قَالَ جَاءَ فِی اَلْحَدِیثِ: أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ اَلْمَنْصُورَ خَرَجَ فِی یَوْمِ جُمُعَهٍ مُتَوَکِّئاً عَلَى یَدِ اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ رِزَامٌ مَوْلَى خَالِدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ مَنْ هَذَا اَلَّذِی بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ مَا یَعْتَمِدُ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَى یَدِهِ فَقِیلَ لَهُ هَذَا أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ إِنِّی وَ اَللَّهِ مَا عَلِمْتُ لَوَدِدْتُ أَنَّ خَدَّ أَبِی جَعْفَرٍ نَعْلٌ لِجَعْفَرٍ ثُمَّ قَامَ فَوَقَفَ بَیْنَ یَدَیِ اَلْمَنْصُورِ فَقَالَ لَهُ أَسْأَلُ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ لَهُ اَلْمَنْصُورُ سَلْ هَذَا فَالْتَفَتَ رِزَامٌ إِلَى اَلْإِمَامِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلصَّلاَهِ وَ حُدُودِهَا فَقَالَ اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ لِلصَّلاَهِ أَرْبَعَهُ آلاَفِ حَدٍّ لَسْتَ تُؤَاخَذُ بِهَا فَقَالَ أَخْبِرْنِی بِمَا لاَ یَحِلُّ تَرْکُهُ وَ لاَ تَتِمُّ اَلصَّلاَهُ إِلاَّ بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ لاَ تَتِمُّ اَلصَّلاَهُ إِلاَّ لِذِی طُهْرٍ سَابِغٍ وَ اِهْتِمَامٍ بَالِغٍ غَیْرِ نَازِغٍ وَ لاَ زَائِغٍ عَرَفَ فَوَقَفَ وَ أَخْبَتَ فَثَبَتَ فَهُوَ وَاقِفٌ بَیْنَ اَلْیَأْسِ وَ اَلطَّمَعِ وَ اَلصَّبْرِ وَ اَلْجَزَعِ کَأَنَّ اَلْوَعْدَ لَهُ صُنِعَ وَ اَلوَعِیدَ بِهِ وَقَعَ بَذَلَ عِرْضَهُ وَ تَمَثَّلَ غَرَضَهُ وَ بَذَلَ فِی اَللَّهِ اَلْمُهْجَهَ وَ تَنَکَّبَ غَیْرَ اَلْحُجَّهِ مُرْتَغِماً بِإِرْغَامٍ یَقْطَعُ عَلاَئِقَ اَلاِهْتِمَامِ یعین[بِعَیْنِ]مَنْ لَهُ قَصَدَ وَ إِلَیْهِ وَفَدَ وَ فِیهِ اِسْتَرْفَدَ فَإِذَا أَتَى بِذَلِکَ کَانَتْ هِیَ اَلصَّلاَهُ اَلَّتِی بِهَا أُمِرَ وَ عَنْهَا أُخْبِرَ وَ إِنَّهَا هِیَ اَلصَّلاَهُ اَلَّتِی تَنْهىٰ عَنِ اَلْفَحْشٰاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ فَالْتَفَتَ اَلْمَنْصُورُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ لاَ نَزَالُ مِنْ بَحْرِکَ نَغْتَرِفُ وَ إِلَیْکَ نَزْدَلِفُ تُبَصِّرُ مِنَ اَلْعَمَى وَ تَجْلُو بِنُورِکَ اَلطَّخْیَاءُ غَیْرَ نَازِغٍ وَ لاَ زَائِغٍ .)

[۳] سوره مبارکه عنکبوت، آیه ۴۵ (اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاهَ ۖ إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ ۗ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ)

[۴] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۷۹، صفحه ۱۹۳ (قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : جُعِلَتْ قُرَّهُ عَیْنِی فِی اَلصَّلاَهِ وَ کَانَ یَقُولُ أَرِحْنَا یَا بِلاَلُ .)

[۵] الکافی، جلد ۴، صفحه ۵۷۲