«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏».[۱]

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ الصَّلَاهُ عَلَی سَیِّدِ الأنبیاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا شَفیعِنا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهِ مَولَانَا بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللَّهُ تَعَالَى فَرْجَهُ وَ رَزَقنَا اللهُ رُؤیَتَه‏ُ وَ نُصرَتَهُ وَ رِضَاهُ وَ رَأْفَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ‏».

صلوات تامّه

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَلِّغْ بِإِیمَانِی أَکْمَلَ الْإِیمَانِ وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ».[۲]

وجود مبارک سیّد السّاجدین، امام زین العابدین (علیه السّلام) در دعای بیستم صحیفه اوّل صلوات بر محمّد و آل محمّد می‌فرستد. نکته‌ای را چند شب است که مرد شریف ابو الشّهیدی که در خدمت ایشان هستیم در ارتباط با صلوات که در بعضی از، نه در بعضی در خیلی از دعاها داریم «صَلَاهً تَامَّهً» یا صلوات تامّه. یک عبارتی ایشان از امام حسن مجتبی (علیه السّلام) نقل می‌کنند، از صلوات خاصّه‌ی امام رضا هم عباراتی داریم. در زیارت حضرت رضا آن زیارت مشهور ایشان که زیارت دوره است و زیارت وارث است، آن‌جا هم روبروی حضرت که می‌ایستید ما این چند شب توفیق توسّل به حضرت رضا هم نداشتیم با این‌که معمولاً شب هشتم به امام هشتم اختصاص داده می‌شود ولی دیگر همه‌ی این‌ها حواله است (تا یار که را خواهد و میلش به که باشد)

صلوات نفرستادن بر آل پیامبر و ابتر بودن صلوات

در آن‌جا هم صلوات‌ها متنوّع است. دو، سه مورد داریم که «صَلَاهً» که نهایت آن را کسی نتواند احصاء بکند در مورد خود پیغمبر، در مورد حضرت زهرا (سلام الله علیها) و در مورد خود علیّ بن موسی الرّضا این عبارت را دارد که به امام زمان (ارواحنا له الفداء) که می‌رسیم، می‌گوییم: «صَلَاهً تَامَّهً نَامِیَهً بَاقِیَهً تُعَجِّلُ بِهَا فَرَجَهُ … وَ تَجْعَلُنَا مَعَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ»[۳] باز در دعای سمات در دعاهای دیگر گاهی صلوات به صلوات تامّه توصیف شده است. این نکته جزء نکات ظریف است که مگر خدای متعال صلواتی که بر پیغمبر خود، آن هم خاتم انبیاء یا بر آل پیغمبر، که اگر کسی صلوات بر پیغمبر بفرستد و آل را ضمیمه نکند، وجود نازنین پیغمبر خدا فرمودند که: «لَا تُصلَّوا عَلی الصَّلَاهً البَتراء»[۴] صلوات شما ابتر نباشد، گفتند: صلوات ابتر کدام است؟ فرمود: صلوات ابتر این است که به من صلوات بفرستید ولی به آل من صلوات نفرستید.

دو بعد صلوات تامّه

این صلوات تامّه دو بعد دارد یکی ظرفیت حضرات معصومین (علیهم السّلام) است، آن‌ها که عصمت خاتمیّه دارند، خود وجود نازنین پیغمبر ما حضرت فاطمه‌ی زهرا (سلام الله علیها) و ۱۲ امام ما، ظرفیت این‌ها فوق فکر ما است، فوق عقل ما است. ظرفیت بی‌نهایت دارند، خدای متعال بی‌نهایت بر این‌ها صلوات نائل می‌کند. یکی به اعتبار بازتابی است که از وجود این‌ها به عالم می‌وزد این‌که خدای متعال ۱۱ قرآن ناطق از حضرت صدّیقه‌ی طاهره فاطمه‌ی زهرا (سلام الله علیها) به عالم نصیب کرده است.

شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حفظ ولایت

این برکت حضرت زهرا (سلام الله علیها) هم به اعتبار نسل ایشان و هم به اعتبار حفاظت امیر المؤمنین (علیه الصّلاه و السّلام) به اعتبار پاسداری از قرآن کریم که اگر حضرت زهرا نبود، واقعاً امیر المؤمنین امروز برای ما شناخته شده نبود. این شهادت حضرت زهرا هم امیر المؤمنین را حفظ کرد، ولایت را حفظ کرد و هم اگر خطبه‌ی حضرت زهرا (سلام الله علیها) در مسجد مدینه نبود، این‌ها شروع کرده بودند احکام اسلامی را بردارند و قانون جاهلیّت را به جای آن بگذارند. این‌که حضرت زهرا آن‌جا آن‌ها را افشا و رسوا کرد فرمود: «أفی کِتابِ الله أن تَرِثَ أباکَ وَ لَا أرِثُ أبى‏»[۵] این‌ها برای دخترها در جاهلیّت ارثی قائل نبودند، لذا آمدند اصلاً رسوم جاهلیّت را به جای قرآن می‌خواستند قرار بدهند. آن چیزی را که یزید آشکار کرد، معاویه و آن کسانی که با امیر المؤمنین دشمن هستند، در درون آن‌ها بود. حضرت زهرا این را افشا کرد، دیدند هیچ کاری نمی‌توانند بکنند باید ظاهر اسلام را حفظ بکنند و اسلام به برکت حضرت زهرا (سلام الله علیها) ماند و حضرت زهرا (سلام الله علیها) در همه‌ی برکاتی که از اسلام به عالم عاید می‌شود دخیل است.

فضیلت نماز جعفر طیّار

لذا این برکت وجودی، این نزول صلوات بر وجود حضرت زهرا (سلام الله علیها) که جزء صلوات تامّه است، وجود مبارک امام زمان (ارواحنا فداه) فیض تامّ خدا است یا بفرمایید که اسم اعظم خدا است یا تعبیری که هم در سجده‌ی نماز جعفر طیّار داریم، هم در بعضی از دعاهای دیگر داریم در سجده‌ی نماز جعفر طیّار که حالا اگر پنج شنبه نخواندید، روز جمعه بخوانید هفته‌ای یک بار نماز جعفر طیّار را بخوانید امشب هم بخوانید ریزش گناه مثل برگ گناه می‌ریزد. اکسیر اعظم است. خیلی ارزش دارد نماز جعفر طیّار. استاد آیت الله بهجت مرحوم آیت الله حق آقا شیخ محمّد حسین غروی هیچ روزی نبوده است که نماز جعفر طیّار ایشان ترک بشود. خود آقای بهجت هم ملازم بود. این‌ها نماز جعفر طیّار را گوهری می‌دانستند که قابل گذشت نبود، نمی‌توانستند روزی بر آن‌ها بگذرد و نماز جعفر طیّار نخوانند. در آن سجده‌ی آخر نماز جعفر طیّار مستحب است یک دعایی بخوانیم «وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ‏ِ الَّتِی تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلًا» این کلمه‌ی تامّه که هم از نظر صدق تام است و هم از نظر عدل تام است.

تجلی عدل مطلق، ظرفیت وجودی حضرت حجّت و اجداد ایشان

یعنی ظرفیت تجلّی صدق عالمی در این است که اگر جلوه بکند، تمام باطل‌ها را از بین می‌برد، بی‌صداقتی‌ها را از بین می‌برد و عدل مطلق خدا در جهان پیاده می‌شود همان چیزی که ما می‌گوییم، یعنی روایت است –این روایت از حضرت علیّ بن موسی الرّضا هم است- «یَملأ اللّه بِهِ الأرض قِسطاً وَ عدلا بَعد مَا مُلَئت ظُلماً وَ جُورا»[۶] این ظرفیت در وجود حضرت حجّت و همه‌ی اجداد ایشان است امّا جهان هنوز این آمادگی را پیدا نکرده است.

خوب بودن ویژه‌خواری در مسائل معنوی

این صلواتی را که ما برای امام زمان پیدا می‌کنیم تقاضا می‌کنیم از خدا، خدایا به مردم، به جهان این آمادگی را بده که بتوانند این عدل را به برکت حضرت حجّت پیاده بکنند. «صَلَاهً تَامَّهً نَامِیَهً بَاقِیَهً تُعَجِّلُ بِهَا فَرَجَهُ»[۷] این برای عموم مردم است ولی این‌جا هم ما یک ویژه‌خواری می‌کنیم در مسائل معنوی ویژه‌خواری توصیه شده است نه تنها بد نیست، بلکه خوب هم است. ویژه‌خواری در امور مادی خلاف عدل است، خلاف انصاف است برای مسئولین حرام است امّا ویژه‌خواری در مسائل معنوی خدای متعال فرموده است: «سابِقُوا»[۸] مسابقه بدهید، «سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَهٍ»[۹] هم سرعت داشته باشید و هم سبقت. هر چه شما معنویّت بیشتری به دست بیاورید، سعی بکنید در نماز شب هیچ وقت نماز شب شما ترک نشود. در خانه‌ی خود نفر اوّل باشید، در خوش اخلاقی در محلّه‌ی خود نفر اوّل باشید، در احسان و صدقه دادن در شهر خود نفر اوّل باشید؛

 ائمّه (علیهم السّلام) اوّلین ویژه‌خواران معنوی

 این‌ها ویژه‌خواری‌هایی است که ائمّه (علیهم السّلام) اوّلین ویژه‌خواران… «إِنْ ذُکِرَ الْخَیْرُ کُنْتُمْ أَوَّلَهُ وَ أَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ وَ مَأْوَاهُ»[۱۰] هر خیری که در دنیا از آن خیر یاد می‌شود شما اوّل آن هستید، شما آخر آن هستید. شما ریشه‌ی آن هستید، شما شاخه‌ی آن هستید، شما ساقه‌ی آن هستید، شما معدن آن هستید، هر که اهل خیر است سر سفره‌ی شما گرفته است، از شما گرفته است. این‌ها در تمام امور، امور عبادی، امور انفاقی، امور احسانی در تمام اموری که خداپسند است و برای بشر کمال است، این‌ها گوی سبقت را برده‌اند، هیچ کسی به پای این‌ها نمی‌رسد. لذا در مسائل معنوی سعی بکنید اوّل کسی باشید که به مسجد وارد می‌شوید، اوّل کسی باشید که پشت امام جماعت قرار می‌گیرد، اوّل کسی باشید که وقتی احسان می‌خواهند بکنند شما اول کسی باشید که دست در جیب خود بکنید. اوّل کسی باشید بیشترین پول را شما دادید، منتظر نباشید دیگران انجام بدهید و بگویید: اگر کم آوردید پیش من بیایید. این بی‌توفیقی است، این بی‌سعادتی است.

اثر صلوات تامّه

لذا اگر ما آمادگی داشته باشیم هم برای جهان خدا را می‌خواهیم که خدایا جهان را پر از عدل و داد بکن، به برکت نوری که در وجود نازنین حضرت حجّت است نور عالم‌گیر است ولی حجاب‌ها که نمی‌گذارد امام زمان را قبول بکنند، این صلوات تامّه که می‌خواهیم یعنی یک چیزی باشد که این حجاب‌ها را آب بکند، این آمادگی که الآن در اثر فشار کودک‌کشی، آدم‌کشی، خونریزی دنیا دارد همه‌ی جهان را ناامن می‌کند. وقتی همه جا ناامن شد، همه منتظر هستند یک کسی بیاید آن‌ها را نجات بدهد. آن یکی هم حضرت حجّت (ارواحناه فداه) است ما می‌خواهیم این آمادگی هر چه زودتر باشد تا این‌که آن رحمت تامّه‌ای که در وجود امام زمان است این زمینه پیدا بکند، رویش پیدا بکند عالم را جلوه‌ی خدا بسازد. بعد هم خود این‌جا می‌خواهیم جزء آن برترین‌ها باشیم «وَ تَجْعَلُنَا مَعَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ»[۱۱] خدایا به من هم سعادتی بده که من شعاع وجود امام زمان خود باشم، تالی تلو او باشم، از او جدا نشوم. هم در دنیا در خدمت او باشم، هم در برزخ با او باشم، هم در عالم بهشت و در عالم مقام عند ربی در تمام درجات با وجود نازنین او همراه باشم.

عظمت ایمانی جناب سلمان نسبت به ابوذر

بنابراین صلاه تامّه یکی به اعتبار ظرفیت عالم‌گیر خود آن‌ها است که خدا هر چه بدهد، خوب سلمان و ابی‌ذر هر دو پاک بودند امّا سلمان کلمه‌ی تامّه است، جناب ابی‌ذر کلمه‌ی تامّه نیست. «لَوْ عَلِمَ أَبُو ذَرٍّ مَا فِی قَلْبِ سَلْمَانَ لَقَتَلَهُ»[۱۲] اگر سلمان خود را نشان می‌داد ابوذر او را تکفیر می‌کرد، چون قدرت آن نوری که در سلمان، ظرفیت سلمان آن را گرفته بود ابوذر آن ظرفیت را نداشت. وجود نازنین پیغمبر ما و ائمّه‌ی ما کامل‌ترین ظرفیتی که برای یک موجود ممکن، ممکن بود پیغمبر دارد، علی دارد، ائمّه دارند و صلواتی که ما از خدا برای آن‌ها می‌خواهیم، صلوات بی‌حد در حدّ ظرفیت آن‌ها می‌خواهیم که دیگر هیچ کم نداشته باشد.

رحمت عالم‌گیر امام زمان (علیه السّلام)

باران که می‌آید هر ظرفی به اندازه‌ی خود می‌گیرد، یک ظرفی یک لیوان است، یک لیوان پر می‌شود یک وقت یک خمره آن‌جا گذاشته است، خمره‌ی او پر می‌شود؛ یک وقت استخر خود را خالی کرده است، این استخر پر می‌شود، یک وقت دریا است، بعضی از دریاها هم ساحل ندارند، این‌ها هم دریاهای بی‌ساحل هستند. این وجود بی‌ساحل این‌ها را از نور و از ظرفیت خود پر بکن که این صلوات، صلوات تامّه است، رحمت تامّه‌ی تو وجود این‌ها را اشباع بکند، یکی هم این است که عالم را ظرفیت بدهد که عدل امام زمان را بپذیرد. او بارش رحمت الهی است، رحمت خود را بر عالم ببارد این ظرفیت هم در عالمیان باشد که سنگ صخره نباشند که وقتی باران می‌آید فقط به آن می‌خورد و می‌رود. بلکه زمین آماده‌ای باشد که جذب بکنند بعد هم بروید. فلاح پیدا بکند «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ‏»[۱۳] فلاح روییدن است. همین‌طور که بذر در زمین مناسب می‌روید، زمین دل‌های ما را آماده بکن تا بارش‌ وجود امام زمان ببارد بر ما و ما هم إن‌شاءالله رویش بکنیم.

علّت ملّقب بودن امام رضا (علیه السّلام) به رضا

 خوب بحث یقین دیگر امشب گذشت، یک نکته‌ای راجع به حضرت رضا بگوییم که ولی نعمت ما است، نمک‌گیر او هستیم، یک دهه جایی باشیم و دست به دامن امام رضا نبریم، این جزء جفاها است مورد قبول نیست. وجود نازنین حضرت رضا (علیه الصّلاه و السّلام) رضا بودن ایشان جهاتی دارد. یکی این است که نفس مطمئنه است. نشان می‌دهد که نفس مطمئنه است «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ * ارْجِعی‏ إِلى‏ رَبِّکِ راضِیَهً مَرْضِیَّهً»[۱۴] این راضِیَهً مَرْضِیَّهً» است خدای متعال حضرت رضا را رضا قرار داده است یعنی خدا از او راضی است، او هم از خدا راضی است. وجه دیگر آن این است که «رضی به المخالف و الموالف» هیچ امامی را ما نداریم که دشمن زمینه بدهد او عالم‌گیر بشود، امام رضا را مأمون (علیه العنه) با نیّت خبیثی آورد ولی آفتابی بود با دست خود ابرها را کنار زد تا عالمین حضرت رضا را ببینند. لذا امام رضا وقتی به این‌جا آمد هم موافقین، شیعیان، محبّانِ آل بیت خوشحال بودند و هم مخالفین راضی شدند که امام رضا به این‌جا بیاید، صاحب قدرتی بشود، به نام او سکّه زدند، شعرا آمدند، در بیت و قصر مأمون چه شعرها در مدح حضرت رضا (علیه السّلام) گفتند و جایزه‌ها گرفتند. این فقط برای حضرت ثامن الحجج علیّ بن موسی الرّضا (علیه آلاف التّحیه و الثّناء) است برای امام دیگری هم به این کیفیت پیش نیامده است.

ناراضی برنگشتن هیچ کسی از درگاه امام رضا (علیه السّلام)

نکته‌ی دیگری که در رضا بودن حضرت رضا مطرح است این است که این وجود نازنین هیچ کسی را ناراضی بر نمی‌گرداند. هر کسی دست به دامن امام رضا بزند، هر کسی پشت در حضرت رضا قرار بگیرد، امام رضا همه را راضی می‌کند. یک مطالبی من در این زمینه دارم خاطراتی دارم چیزهای عجیب و غریبی است که بعضی از آن‌ها را در بعضی از مجالس نمی‌شود گفت بعضی‌ها چه چیزهایی از حضرت رضا خواستند که مطابق شأن یک امام نیست، از امام آن چیز را بخواهد. حضرت رضا هم آن را رسانده است تا دیدند این‌قدر آقا است آن را نخواستند، گفتند: آقایی تو را دیدم خجالت کشیدیم و طرح ترک کردند اعتیادهایی که داشتند از امام رضا برای رفع اعتیاد خود چیز خواستند، امام رضا هم به او داده است، وقتی دیده است امام رضا این‌قدر مهربان است، به خاطر امام رضا خجالت کشیده است گفته است: یا علیّ بن موسی الرّضا آقایی کردی، به خاطر آقایی تو من اصلاً این کارهای بد خود را دیگر ترک کردم. نمی‌دانستم این‌قدر آقایی، این‌قدر بزرگ هستی. امام رضا (علیه السّلام) همه را راضی می‌کند. هیچ کسی از بارگاه حضرت رضا ناراضی برنمی‌گردد.

امام رضا (علیه السّلام) پناه بی‌پناهان

 لذا در یکی از زیارت‌نامه‌های ایشان می‌گوییم: «السَّلَامُ عَلَى غَوْثِ اللَّهْفَانِ‏»[۱۵] ملهوف یعنی آدم بیچاره. ای پناه بیچاره ها، ای امام رضا، حج فقرا است.

اغنیا مکّه روند و فقرا سوی تو آیند                  ای به قربان تو شاها که تو حج فقرایی

هر جا بخواهید بروید باید ویزا داشته باشید، پاسبورت داشته باشی، ولی هر وقت گرفتار شدی، نه ویزا می‌خواهد نه پاسبورت می‌خواهد یک یا امام رضا بگو برو دیگر. وقتی هم نمی‌توانی از هر کجا او را صدا بزنی او «غَوْثِ اللَّهْفَانِ» است پناه بی‌پناهان است. هر کجا بیچاره شدی، بگو یا علیّ بن موسی الرّضا؛ علیّ بن موسی الرّضا جواب به همه‌ی می‌دهند، ضامن آهو است. به حیوانات هم محبّت دارد. به امام پناه می‌برند. ما به یاد داریم قبل از انقلاب شتری به حرم حضرت رضا (علیه الصّلاه و السّلام) پناهنده شده بود و سایر حیوانات هم به امام رضا پناه بردند لذا هیچ موجودی را ناراضی نمی‌کند؛ نه هیچ مشتری انسانی را، امام رضا (علیه السّلام) هیچ موجودی را از در خانه‌ی خود ناراضی برنمی گرداند.

وجه مشترک بین امام رضا و حضرت عبّاس (علیهما السّلام)

یک وجه مشترکی بین حضرت رضا و حضرت ابو الفضل است که عائله‌ی هر دوی آن‌ها منتظر ماندند. ببینید جنازه‌ی علیّ اکبر برگشت، جنازه‌ی حضرت قاسم برگشت، جنازه‌ی عبدالله برگشت. ولی جنازه‌ی امام رضا به مدینه برنگشت. این‌جا غریب الغرباء است. در اطراف حضرت رضا (علیه السّلام) کسی نبود، در موقع جان دادن هم کسی در اطراف ایشان نبود، تنهای تنها بود.

 (روضه‌خوانی)  

پایان

[۱]– سوره‌ی طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫

[۲]– الصحیفه السجادیه، ص ۹۲٫

[۳]– من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص ۶۰۴٫

[۴]– مکاتیب الرسول، ج ‏۱، ص ۵۵۵٫

[۵]– تفسیر نور الثقلین، ج ‏۲، ص ۱۷۲٫

[۶]– الغیبه للنعمانی، ص ۵٫

[۷]– من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص ۶۰۴٫

[۸]– سوره‌ی حدید، آیه ۲۱٫

[۹]– سوره‌ی آل عمران، آیه ۱۳۳٫

[۱۰]– من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص ۶۱۶٫

[۱۱]– من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص ۶۰۴٫

[۱۲]– الکافی، ج ‏۱، ص ۴۰۱٫

[۱۳]– سوره‌ی مؤمنون، آیه ۱٫

[۱۴]– سوره‌‌ی فجر، آیات ۲۷ و ۲۸٫

[۱۵]– بحار الأنوار، ج ‏۹۹، ص ۵۳٫