چرا امتحان به غیبت حضرت مهدى(عج) از شدیدترین امتحانات است؟
یکى از حکمتها و اسرار غیبت و پنهان زیستى امام مهدى(عج)، امتحان و آزمایش انسانها – به خصوص شیعیان – است. آنان در این ابتلا و آزمون، باید پایبندى و باور عمیق خود به مهدویت و میزان اخلاص و علاقه خود را نشان دهند. در غیبت امام مهدى(عج) شباهتهایى به سایر پیامبران وجود دارد ؛ به ویژه آنکه آنها نیز داراى غیبت – کوتاه مدت یا طولانى – بودند. خداوند همانطور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش کرده است ؛ مىخواهد امت اسلامى را نیز بیازماید و شاید این برابرى طول غیبت خاتمالاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، براى این باشد که مىخواهد این امت را با آزمایشهایى سختتر از آزمون آنها، بیازماید.
از روایات مختلف، به دست مىآید که مؤمنان در دوره غیبت، گرفتار آزمایشهاى بزرگى خواهند شد ؛ چنان که امتهاى قبلى نیز دچار آزمونها و ابتلاهاى مختلفى بودند : «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ»؛ عنکبوت (۲۹)، آیه ۲و۳٫ ؛ «آیا مردم گمان مىکنند، همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر مىداریم و آزمایش نمىشوند؟ مردمى را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند مىداند که چه کسانى راستگو و چه کسانى دروغگویند و در امتحان درست یا نادرست از آب در آیند…».
از آنجایى که غیبت طولانى مىشود، عدهاى از مردم دچار تردید، حیرت و… مىشوند و از باور به ظهور منجى موعود، بر مىگردند؟! این آسیبها و عوامل مشکل زا در عصر غیبت، عبارت است از :
۱ – حیرت و سرگردانى ؛ امام عسکرى«ع» فرمود : «بدانید که فرزندم غیبتى خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگردانى مىشوند ؛ و آنها که براى ظهورش از پیش خود وقت تعیین مىکنند، به دروغ گویى مىافتند» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۸۲، ح ۱۸۹٫. ابن عباس نیز گفته است : «پس از یک غیبت طولانى و حیرت ظلمانى، ظاهرمى شود» یوم الخلاص، ج ۱، ص ۳۴۶ ؛ الزام الناصب، ص ۶۲٫.
۲ – گمراهى و ضلالت ؛ یعنى در این دوران، عدهاى از مردم از مسیر حق برگشته، دچار انحراف و گمراهى مىشوند و از هدایتهاى الهى باز مىمانند، پیامبر اکرم«ص» فرموده است : «تکونُ له غیبه و حیره تَضِلُّ فیها الأمم»؛ کشف الغمه، ج، ص ۳۱۱ ؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۲٫ ؛ «براى او غیبت و براى امت حیرتى خواهد بود که خیلىها در آن دوران گمراه خواهند شد».
سدیر مىگوید : امام صادق«ع» فرمود : «…واى بر شما! در کتاب جَفر نظر انداختم… و در ولادت قائم ما و غیبت او و طولانى شدن آن و مدت عمر وى، تأمّل کردم و دیدم که مردم با ایمان، گرفتار بلاها و مصیبتها هستند و به جهت طولانى شدن دوران غیبت، در دلهایشان شک و تردید راه مىیابد و بیشتر آنها از دینشان بر مىگردند…» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۷۵، ح ۱۶۲٫.
۳ – برگشت از اعتقاد به مهدویت ؛ امام رضا«ع» از پدران بزرگوارش از امام على«ع» نقل مىکند : «در دوران غیبت جز دینداران ناب – که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان در جانشان ثابت کرده و به دم الهى یاریشان نموده است – کسى بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۶۴، ح ۱۱۷٫. در همین مضمون از امام عسکرى و امام سجاد«ع» نیز روایاتى نقل شده است ر.ک : همان، ج ۳، ص ۷۹، ح ۱۸۰ و ص ۴۶۷، ح ۱۲۷٫.
۳ – قساوت و تیره شدن دلها ؛ به جهت طولانى شدن غیبتش، دلها سخت و تیره مىشود و جز آنها که خداوند ایمان به او را در قلوبشان نشانده و به دم الهى یاریشان کرده است، کسى دیگر بر اعتقاد او باقى نماند» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۸۸، ح ۲۰٫.
۴ – عدم تحمل و بردبارى ؛ امام صادق«ع» نیز فرموده است : «شتاب مردم براى این کار آنان را هلاک مىسازد. خداوند براى شتاب مردم، شتاب نمىکند ؛ براى این امر، مدتى هست که باید پایان پذیرد. اگر مدت آن سرآید، نه ساعتى جلو مىافتد و نه ساعتى تأخیر مىشود»اصول کافى، ج ۱، ص ۳۶۹ ؛ الغیبه النعمانى، ص ۱۵۸٫.
۵ – شک در حیات و زنده بودن حضرت ؛ امام صادق«ع» فرموده است : «… جداً مورد آزمایش قرار مىگیرید تا جایى که مردم مىگویند : مهدى، مرده یا کشته شده است ؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه مىکند؟! چشمان مؤمنان بر او مىگریند و همچون کشتى طوفان زده، به اضطراب مىافتند ؛ به جز کسانى که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهى یاریشان کرده، کس دیگرى رستگار نخواهد شد»اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۷۳، ص ۱۵۴٫.
۶ – انحراف و برگشت از دین ؛ یکى از ابتلائات و آسیبهاى دوران غیبت، برگشت عدهاى از آیین الهى و ضعف و سستى در دیندارى و یگانهپرستى است. امام کاظم«ع» فرمود : «هنگامى که پنجمین فرزند امام هفتم، از دیدهها ناپدید شد، از خدا بترسید و به او پناه ببرید و در مورد دین و آیین خود، کسى شما را از دینتان منحرف نکند (؛ زیرا) براى صاحب این امر غیبتى هست تا آنها که به او عقیده دارند، از اعتقاد خود باز گردند» الغیبه النعمانى، ص ۷۸ ؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۰ ؛ منتخب الاثر، ص ۲۱۸٫.
محمد بن مسلم و ابوبصیر روایت کردهاند که امام صادق«ع» فرمود : «این کار به سامان نمىرسد (و ظهور محقق نمىشود) مگر اینکه دو سوم مردم از دین برگردند ؛ ما گفتیم : اگر دو سوم مردم از دین برگردند، دیگر چه کسى باقى خواهد ماند؟! امام«ع» فرمود : آیا دوست ندارید در بین یک سوم باقى مانده باشید؟» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۵۱۰، ح ۳۳۱٫.
۷ – دشوارى حفظ ایمان ؛ شدتها و پیشامدهاى ناگوار و تحوّلاتى که روى مىدهد، مردم را زیر و رو کرده و حفظ ایمان و استقامت در این راه را دشوار مىسازد و ایمان افراد در مخاطرات سخت واقع مىشود!
امام باقر«ع» فرموده است : «بعد از غیبت و حیرت ظاهر مىشود ؛ در این دوران تنها کسانى بر دین خود ثابت مىمانند که در ایمان خود، مخلص و با روح یقین همراه باشند و آنان کسانىاند که خداوند از آنها درباره ولایت ما پیمان گرفته و در دل آنها، ایمان را مستقر ساخته و آنها را با روحى از خود تأیید کرده است» کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۱ ؛ منتخب الاثر، ص ۲۲۹٫.
۸ – کمبودها و نارسایىهاى زندگى ؛ یکى از امتحانات مردم در عصر غیبت و ابتلائات شدید آنان، گرانى، کسادى، مرگ و میر، جنگها، کمى محصولات کشاورزى، دچار شدن به پادشاهان ستمگر و… است.
امام صادق«ع» خطاب به محمد بن مسلم فرمود : «پیش از قیام قائم(عج)، نشانههایى است که خداوند آنها را ظاهر خواهد ساخت». محمد بن مسلم پرسید : آنها چیست؟ فرمود : خداوند آنها را چنین بیان فرموده است:
«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ»؛ بقره (۲)، آیه ۱۵۵٫.
«لنبلونّکم»؛، یعنى امتحان مىکنیم شما مؤمنان را قبل از خروج قائم(عج).
«بشى من الخوف»؛ ؛ یعنى، به وسیله پادشاهان… در آخر سلطنت آنها.
«والجوع»؛ یعنى، با گرانى قیمتها. «و نقص من الاموال»؛ یعنى، با کسادى تجارت و کمى درآمد». «و الانفس»؛، یعنى، با کمى رشد زراعت.
«و بشّر الصابرین»؛، یعنى، نوید بده در آن زمان، صبر پیشگان را با ظهور قائم و آن بعد از یک فتنه سخت و کمرشکن است که هر دوستى و خویشى را درهم مىریزد. همسایه به همسایهاش هجوم برده، گردنش را مىزند! در چنین روزگارى، به زمین بچسبید و دست و پاى خود را تکان ندهید» ارشاد، شیخ مفید، ص ۳۴۰ ؛ الغیبه النعمانى، ص ۱۳۲٫. و نیز فرموده است : «ترس اهل عراق و بغداد را احاطه مىکند و مرگ ناگهانى و پیاپى در آنجا شایع مىشود و کمبود در اموال، اشخاص و میوهها ظاهر مىشود و زراعت کمتر رشد مىکند» یوم الخلاص، ج ۱، ص ۳۳۸٫.
۹ – اختلاف و تبرّى از همدیگر ؛ یکى از آسیبهاى فراروى جوامع اسلامى در این دوران، وجود اختلافات و کشمکشها و پراکندگى و دورى مردم از همدیگر است. امیرمؤمنان على«ع» فرموده است : «چه بر شما خواهد گذشت وقتى امام هدایتگر و نشانه حق را به چشم نبینید؟ گروهى از گروه دیگر بیزارى مىجویید» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۵۱۰، ح ۳۳۴٫.
امام صادق«ع» نیز مىفرماید : «چه بر شما خواهد گذشت، وقتى امام هدایتگر… را به چشم نبینید، گروهى از گروه دیگر بیزارى مىجویید ؛ آن گاه سخت مورد آزمایش واقع مىشوید و ناخالصان شما، از راستان شما، جدا خواهند شد. اول روز در اخبار و آثار اختلاف و مشاجره خواهید داشت و آخر روز، کارتان به کشت و کشتار خواهد کشید» همان، ص ۴۷۳، ح ۱۵۵٫.
۱۰ – دروغ گویى و تعیین وقت ظهور ؛ امام صادق«ع» فرموده است : آنان که وقت تعیین کردند، دروغ گفتند ما اهل بیتى هستیم که وقت معیّن نمىکنیم…» الغیبه طوسى، ص ۲۶۳ ؛ اصول کافى، ج ۱، ص ۳۶۸ ؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۴٫.
۱۱ – ضعف و سستى در حفظ عقاید حقه ؛ عصر غیبت، دوران هجوم شبهات، فزونى انحرافات و اندیشههاى نادرست و باطل و دنیا گرایىها و نادانىها است و بدین جهت، پا برجا ماندن بر عقاید درست و حق دشوار است. امام صادق«ع» فرمود : «هنگامى که امر غیبت، واقع شود، به آنچه در دست دارید (عقاید حقه) چنگ بزنید تا قضیّه آشکار شود و فرمان خدا فرا رسد» بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۳۳ ؛ یوم الخلاص، ج ۱، ص ۳۳۱٫. و نیز : «براى مردم روزگارى فرا مىرسد که همگان دچار تب و لرز مىگردند ؛ علم و دانش در آن دوران، در هم پیچیده مىشود ؛ آن سان که مار در لانه خود به دور خویش مىپیچید. در آن هنگام ستاره آنها طلوع مىکند». گفته شد : مراد از تب و لرز چیست؟ فرمود : «روزهاى فترت که همگان دچار ضعف و سستى مىگردند ؛ در آن ایام بر عقاید خود استوار باشید تا خداوند ستاره شما را ظاهر گرداند».
نتیجه گیرى :
با توجه به این آسیبها و چالشها، روشن مىشود که در عصر غیبت، امتحان و آزمون انسانها بسیار دشوار است و آنان باید از این مراحل سخت و طاقت فرسا عبور کنند و میزان پایبندى، باورمندى، بردبارى و استقامت خود را نشان دهند. به یقین در دورانى که احتمال سرگردانى، گمراهى، تردید و برگشت از اصل مهدویت، قساوت و دلمردگى، بىاعتمادى به آموزههاى دینى، انحراف و فسادگرى، هواپرستى، مشکلات و کمبودهاى زندگى، اختلافات و دشمنىها، دروغ گویى و ناراستى، ضعف و سستى در دین دارى و… بیشتر از هر عصرى وجود دارد ؛ باید متدینان و یکتا پرستان در اعتقاد خود به منجى موعود، استوار و پابرجا باشند و از این آزمون سخت، سربلند بیرون آیند. بر این اساس است که پیامبر اکرم«ص» فرمود : «…کسانى که در دوره غیبت حضرت مهدى(عج) بر اعتقاد به او استوار هستند، از کبریت احمر نایابترند. جابر بن عبداللَّه انصارى بلند شد و گفت : اى رسول خدا! آیا فرزندت قائم غیبت خواهد کرد؟ فرمود : آرى به خدا قسم ؛ «وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ»؛ آل عمران (۳)، آیه ۱۴۱٫ ؛ «خداوند مؤمنان را جداً مىآزماید و کافران را از میان بر مىدارد» اثبات الهداه، ج ۳، ص ۴۶۱، ح ۱۰۷٫.
باید براى رستگارى و موفق شدن در این آزمایشها، تلاش کرد و آن گونه که در روایات آمده، رستگارى کامل جز براى دینداران ناب و مخلص و کسانى که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانىها و نادرستىها پیراسته شده است ؛ براى کسى دیگر میسّر نیست.
فقط با داشتن چنین شرایط و حالاتى است که بنده پروردگار، به قضاى الهى و حکم پروردگار در تمام امور، خشنود است و نسبت به غیبت و دیگر مسائل مربوط به آن هیچ شک و تردیدى به دل راه نمىدهد و بر اعتقاد به امامت امام غایب استوار و ثابت مىماند و همیشه یاد او را در دل دارد و این چیزها جز با تلاش پیگیر و حرکت در راه بندگى حقیقى و خالصانه، از راه دیگرى به دست نمىآید على سعادت پرور، ظهور نور، ص ۹۹٫. (مهدویت۱، رحیم کارگر، کد: ۱۶/۵۰۰۰۲۷)
منبع:پرسمان
پاسخ دهید