برخی از مورّخان و اندیشمندان همانند ابوریحان بیرونی، مستوفی هَرَوِی و شیخ بهایی، تصریح کرده‎اند که حضور اهل‌بیت‰ در روز بیستم صفر بوده است. افزون بر این، قرائن و شواهد دیگری برای اثبات این مسأله وجود دارد که می‎توان به آنها استناد کرد که عبارتند از:

† ۱ – الحاق سر امام† به بدنش توسط امام سجاد† در روز اربعین

۲ – وجه استحباب زیارت اربعین.

۳ – محل دفن سر مطهّر امام

۱ – در باره الحاق سر به بدن باید گفت این مسأله از بازگشت اهل‌بیت‰ به کربلا جدا نیست و بنابر قول مشهور، این کار توسط اما‎م زین‌العابدین† صورت گرفته است، چنان‎که شیخ صدوق و ابن‌فتّال نیشابوری به این موضوع تصریح کرده‎اند.[۱] و هیچ گزارش تاریخی وجود ندارد که امام سجّاد† در زمان دیگری به کربلا آمده باشد، بنابراین حضور اهل‌بیت‰ بر سر قبر امام† نیز باید در روز اربعین اتفاق افتاده باشد.

۲ – در باره وجه استحباب زیارت اربعین، (چنانکه در ادامه بحث ملاحظه می‌شود) دو امر بیان شده است: یکی روایت امام عسکری† است که در آن زیارت اربعین، یکی از علائم مؤمن دانسته شده است و دیگری تعلیم زیارت اربعین به صفوان‌بن‌مهران جمّال توسط امام صادق†. پرسشی که در این باره مطرح است آن است که آیا وجه و انگیزه استحباب می‎تواند تنها حضور یک صحابی بر سر قبر امام حسین† در روز اربعین باشد؟ یا در این روز باید وقایع مهّم دیگری نیز اتفاق افتاده باشد. بنابراین الحاق سرِ مطهر امام حسین† به بدن و حضور اهل‌بیت‰ ـ که در میان آنان امام معصوم یعنی امام سجاد† حضور داشت ـ جهت الحاق سر به بدن و زیارت قبر حضرت تنها می‎تواند وجه استحباب زیارت اربعین را توجیه ‎کند، چنان که بر اساس گزارش ابن‌شهرآشوب، شیخ طوسی وجه توصیه امامان‰ به زیارت اربعین را، مسأله الحاق سر به بدن دانسته است[۲]، و مجلسی نیز به نقل از مشهور یکی از وجوه محتمل استحباب زیارت اربعین را همین موارد، بیان کرده است.[۳]

۳ – محل دفن سر امام: در این که سر امام حسین† کجا دفن شده است، منابع تاریخی شیعه و سنی اقوال مختلفی را گزارش کرده‎اند، اما مشهور در میان علمای امامیه آن است که سر مطهر امام به بدن مطهر آن حضرت ملحق شد و همراه آن دفن شد.[۴] گرچه طرفداران این قول، نوعاً تاریخ آن را معین نکرده‌اند، اما گروهی از دانشمندان شیعه و اهل‌سنت مانند ابن‌شهرآشوب،[۵] ابوریحان بیرونی،[۶] مستوفی هَرَوِی،[۷] قرطبی،[۸] قزوینی،[۹] نُوَیْری،[۱۰] مناوی[۱۱] تصریح کرده‌اند که دفن سر مطهر همراه بدن، در بیستم صفر (اربعین) صورت گرفته است. گواهی این دانشمندان بر دفن سر مطهر همراه بدن در اربعین، ورود امام سجاد و اهل‌بیت در چنین روزی به کربلا را تأیید می‌کند.
از مجموع آنچه گذشت، روشن شد که اگرچه از نظر اخبار تاریخی و حدیثی، اثبات حضور اهل‌بیت‰ در روز اربعین بر سر مزا‎ر سیدالشهدا† چندان آسان نیست، اما با توجه به قرائن و شواهدی که برای حضور اهل‌بیت‰ در کربلا در بیستم صفر سال ۶۱ بیان شد، پذیرفتنی است که اهل بیتِ امام حسین† در این روز موفق به زیارت مزار سیدالشهدا† شده‎اند.

منبع:پرسمان

[۱] . شیخ صدوق، الامالی، مجلس ۳۱، ص۲۳۱-۲۳۲؛ ابن‌فتّال نیشابوری، روضه‌الواعظین، ص۱۹۲٫
[۲] . ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‎طالب، ج۴، ص۸۵ .
[۳] . مجلسی، بِحار الانوار، ج۹۸، ص ۳۳۴٫
[۴] . مجلسی، بِحار الانوار، ج۴۵، ص ۱۴۵٫
[۵] . مناقب آل‌ابی‎طالب، ج۴، ص۸۵ ؛ مجلسی، بِحار الانوار، ج۴۴، ص ۱۹۹٫
[۶] . بیرونی، الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، ص۳۳۱٫
[۷] . ابن اعثم، الفتوح، مترجم: مستوفی هَرَوِی، ص ۹۱۶٫
[۸] . محمد‌بن‌احمد قرطبی، التذکره فی امور الموتی و امور الآخره، ج۲، ص ۶۶۸٫
[۹] . زکریا محمد‌بن‌محمود قزوینی، عجائب المخلوقات و الحیوانات و غرائب الموجودات (که به صورت حاشیه در ضمن کتاب: حیوه‌ الحیوان الکبری، نوشته کمال‌الدین دمیری آمده است) ج۱، ص۱۰۹ .
[۱۰] . نهایه‌الارب فی فنون الادب، ج۲۰، ص۳۰۰۸٫
[۱۱] . مناوی، فیض القدیر، ج۱، ص۲۶۵٫