در وسایلى مانند هواپیما و کشتى، تعیین جهت حرکت مسئلهاى حیاتى است و قطب نما و دستگاههاى جهتیاب در این وسایل، اهمیت ویژهاى دارند. قطبنما اگر هزار بار هم چرخانده شود، باز با چند لرزش، مسیر اصلى خود را پیدا مىکند؛ مگر اینکه موانعى موجب گردد از حرکت بایستد و یا منحرف شود. قطبنما در نشان دادن جهت درست، نیاز به چیزى ندارد؛ بلکه کافى است مانعى در بین نباشد.

فطرت انسان، قطب نماى دقیقى است که اگر مانعى بر سر راهش نباشد، خود به خود، رو به حقیقت قرار مىگیرد و جهت درست هدایت و سعادت و زیبایى ها را به او مىنمایاند.

به تصریح کتاب الهى و احادیث و دعاهاى معصومین علیهمالسلام ، خداوند متعال با آفریدگانش است و جداى از آنها نیست: «وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ»؛[۱] «هر جا باشید او با شماست» و «ما یَکُونُ مِنْ نَجْوى ثَلاثَهٍ إِلاّ هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَهٍ إِلاّ هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنى مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلاّ هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا»؛[۲] «هیچ گاه سه نفر با هم نجوا نمىکنند، مگر اینکه خداوند چهارمین آنان است و هرگز پنج نفر با هم آهسته سخن نمىگویند، جز اینکه خداوند ششمین ایشان است و نه تعداد کمترى و نه بیشتر از آن؛ مگر اینکه او همراه آنان است، هر جا که باشند».

همچنین: «أَوَ لَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ»؛[۳] «آیا کافى نیست که پروردگارت بر همه چیز شاهد و گواه است؟!» و «أَلا إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ»؛[۴] «آگاه باشید که خداوند به همه چیز احاطه دارد».

دوست نزدیکتر از من به من است

 وین عجبتر که من از وى دورم

چه کنم با که توان گفت که دوست

 در کنار من و من مهجورم

انسان فطرتى خدا آشنا و خداجو دارد. خداوند انسان را بر معرفت و شناخت خود آفریده است.

حضرت باقر علیهالسلام در پاسخ به سؤالى در مورد معناى آیه «فِطْرَتَ اللّهِ الَّتِى فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها»[۵] مىفرماید: «فطرهم على معرفه انه ربهم»؛[۶] «خداوند آنها را بر معرفت پروردگارشان آفریده است».

در حدیث دیگرى، حضرت صادق علیهالسلام در پاسخ به همین پرسش مىفرماید: «التوحید»؛[۷] یعنى، خداوند آنها را بر فطرت توحید و یگانهپرستى آفریده است. اگر آینه جان و فطرت انسانها، از زنگار گناهان، غفلتها و خودبینىها پاک و صیقلى مىشد، مانند پیامبران و اولیاى بزرگ الهى و تربیت شدگان آنها، جمال احدیت و انوار پروردگار را آشکارا مشاهده مىکردند و چهره دلرباى یار را بدون هیچ حجابى، به تماشا مىنشستند و مىگفتند:

یار بى پرده از در و دیوار

در تجلّى است یا اولى الابصار

خداوند با ما است و هرگز از ما جدا نیست؛ ولى گرد و غبار آلودگىها، دلبستگىها و خودبینىها، ما را از دیدن خورشید عالمتاب حقیقت، محروم ساخته و میان ما و محبوبمان فاصله انداخته است:

میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست

تو خود حجاب خودى حافظ از میان برخیز

امام سجاد علیه السلام در دعاى ابوحمزه مىفرماید: «و انک لا تحتجب عن خلقک الا ان تحجبهم الاعمال دونک»؛ «خدایا! مىدانم که تو از بندگان مخفى و پنهان نیستى و تنها اعمال ناشایست آنان است که آنها از تو پوشانده است».

از حضرت کاظم علیه السلام پرسیده شد: چرا خداوند از مردم پنهان و پوشیده است. آن حضرت مىفرمود: «انّ الحجاب عن الخلق لکثره ذنوبهم»؛[۸] «در پرده بودن خداوند از مردم به سبب گناهان زیاد آنان است».

مهمترین وظیفه ما، زدودن آلودگىها و کنار زدن خار و خاشاک گناهان و غفلت از چهره تابناک فطرت است و تنها با رفع این موانع و حجابها، مىتوان نظارهگر تجلّیات حق از در و دیوار عالم بود و چهره دلآراى شاهد مقصود را بىنقاب تماشا کرد:

جمال یار ندارد نقاب و پرده ولى

 غبار ره بنشان تا نظر توانى کرد

از جمله اهداف اساسى پیامبران، یادآورى پیمانى است که انسان در درون و فطرتش با خداى خود بسته و آن را بر اثر غرق شدن در زندگى مادى و قالب تنگ عالم دنیا، فراموش کرده است. آنان پاىبندى و تعهد به آن پیمان ازلى را ـ که سرچشمه همه خیرات و برکات است ـ از ما خواستهاند: «فبعث فیهم رسله و واتر الیهم انبیاءه لیستأدوهم میثاق فطرته و یذکروهم منسى نعمته و یحتجوا علیهم بالتبلیغ و یثیروا لهم دفائن العقول»؛[۹] «خداوند پیامبرانش را در میان مردم برانگیخت و پى در پى آنها را به سوى مردم فرستاد تا از آنان بخواهد به پیمان فطرت خود وفا کنند و نعمتهاى فراموش شده خداوند را به یادشان بیاورند و با رساندن پیام خداوند، عذرى براى آنان باقى نگذارند و گنجینه هاى پنهان شده عقل را آشکار سازند».

پس میان ما و خداى متعال، فاصله و جدایى نیست بلکه توهّم دورى، موجب محجوب ماندن و محروم گشتن از لقاى پروردگار شده است. سختىها و دشوارىهاى راه بندگى، مربوط به برطرف ساختن موانع و سدهایى است که با اعمال ناشایست، عقاید نادرست، افزونطلبىها، حرصها و خودبینىها، میان خود و خداى خویش ایجاد کردهایم. انسان هنگامى سالک الى اللّه و مسافر کوى دوست است که با پیروى از انبیا و اولیا و مجاهدت و استقامت، حجاب خود ساخته را کنار بزند و خویش را از راههاى انحرافى و گمراه کننده، به راه هموار و مستقیم الهى بکشاند. روشن پیدا است که گام برداشتن در چنین راهى، سختى و دشوارى به همراه ندارد و نیل به آرمان و رسیدن به مقصد، ثمره قطعى چنین سفرى است. به طورى که انسان با یک «یاد»، لطف خدا را در خود مىیابد و با یک «نگاه» و «آه» برخاسته از پیوستگى به خدا، مىتواند نزدیکى سفر به خدا را به چشم دل مشاهده کند.

از امیرمؤمنان پرسیده شد: فاصله آسمان و زمین چه مقدار است؟ فرمود: «قال مد البصر و دعوه المظلوم»؛[۱۰] «طول یک نگاه و دعاى یک مظلوم».

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها

نویسنده:گروه مؤلفان

[۱] – حدید۵۷، آیه ۴٫

[۲] – مجادله۵۸، آیه ۷٫

[۳] – فصلت۴۱، آیه ۵۳٫

[۴] – همان، آیه ۵۴٫

[۵] – روم۳۰، آیه ۳۰٫

[۶] – اصول کافى، ج ۲، ص ۱۰؛ المیزان، ج ۱۶، ذیل آیه ۳۳ سوره روم، بحث روایى.

[۷] – همان، و نیز رجوع کنید به: بحارالانوار، ج ۳، ص ۲۷۷، باب ۱۱، ح ۶٫

[۸] – بحارالانوار، ج ۳، ص ۱۵، ج ۱،؛ على، سعادت پرور، سرالاسراء، ج ۱، ص ۱۴۱٫

[۹] – نهج البلاغه، خطبه ۱٫

[۱۰] – ابراهیم بن محمد الثقفى، الغارات، ج ۱، ص ۱۷۹، تحقیق جلال الدین المحدث، دو جلدى، چاپ بهمن.