اوّلاً روایتی که دلالت بر ازدواج نکردن با دختر چشم آبی کند را نیافتیم؛ بلکه عکس آن روایتی از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وارد شده که حضرت می‌فرماید: «تَزَوَّجُوا الزُّرْقَ فَإِنَّ فِیهِنَّ الْیُمْنَ»[۱]؛ «با زنان چشم آبی‌ ازدواج کنید که در آن‌ها برکت است».

در کتاب وسائل الشیعه نیز مجموعه احادیثی، تحت عنوان «استحباب تزویج البیضا و الزرقاء» وجود دارد. لکن باید اشاره کرد که در روایتی، پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) –که ظاهراً همین روایت منشأ شبهه‌ی سؤال‌کننده شده- ازدواج با چند دسته از زنان را نهی کرده‌اند از جمله آنان «شهبره» است. وقتی اصحاب معنی شهبره را از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پرسیدند.حضرت فرمود: شهبره، زن چشم آبی بد زبان است.

قال رسول الله ص: «لَا تَزَوَّجَنَّ شَهْبَرَهً … أَمَّا الشَّهْبَرَهُ فَالزَّرْقَاءُ الْبَذِیَّهُ»[۲].

در مورد این حدیث توجّه به دو نکته ضروری است:

۱٫‌ در صدر اسلام و حتّی قبل از آن، رومی‌ها دشمنان اصلی عرب محسوب می‌شدند و به خاطر آن‌که شاخص‌ترین نشانه‌ی فیزیکی آنان، آبی بودن چشمشان بود، این رنگ مبغوض‌ترین رنگ نزد عرب بوده و افراد چشم آبی تداعی‌کننده‌ی دشمنان آنان بود[۳]. علاوه بر آن‌که ازدواج با چنین زنانی ممکن بود منجر به نفوذ سیاسی، فرهنگی، عقیدتی و به ویژه نظامی رومی‌ها در جامعه‌ی عرب شود. از این رو از ازدواج با آنان نهی می‌شد.

۲٫‌ احتمال دیگری که می‌توان در توجیه این روایت بیان داشت این است که معمولاً زنان چشم آبی‌ از زیبایی برخوردارند و اساساً خود چشم آبی بودن می‌تواند ملاکی برای زیبایی باشد از این رو روایت در صدد بیان این نکته است که صرف چشم آبی بودن شما را اغفال نکند تا بد زبانی زن را نادیده بگیرید و با او ازدواج کنید زیرا بد زبانی موجب می‌شود زندگیتان با صلح و آرامش نباشد. در واقع طبق این روایت زمانی که امر دائر شد بین زیبایی ظاهری و زشتی درونی و روحی؛ زیبایی ظاهری را باید کناری نهاد و از ازدواج با زنی که خصلت ناپسندی دارد صرف نمود.

این روایت شبیه روایت دیگری از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) است که خطاب به مردم فرمود: «إِیَّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ. قِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَنْ خَضْرَاءُ الدِّمَنِ؟ قَالَ الْمَرْأَهُ الْحَسْنَاءُ فِی مَنْبِتِ السَّوْءِ»[۴]؛ «بپرهیزید از سبزه‌زاری که بر فراز مزبله‌ای روییده است. سؤال شد: ای پیامبر خدا! سبزه‌زار بر مزبله چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خانواده‌ی پلیدی دشد کرده باشد».

همان‌گونه که ملاحظه می‌شود ممکن است زنی زیبا باشد امّا شرافت خانوادگی نداشته باشد و یا این‌که صالح نباشد، در این صورت ازدواج با چنین زنی می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. بر همین اساس است که زیبایی رکن اساسی در ازدواج نیست بلکه یک صفت کمالی است. یعنی اگر زیبایی با دیگر معیارهای اساسی مانند تدیّن، اخلاق نیک و… همراه بود، ارزش دارد وگرنه ارزشی ندارد.

با این بیان روشن می‌شود که اگرچه ممکن است چشم آبی بودن زیبایی محسوب شود امّا پیامبر خواسته‌اند این هشدار را بدهند که صِرف زیبایی موجب نشود از اخلاق ناپسند زن چشم‌پوشی کنید. زیرا زبان، ترجمان و بیان‌گر احوال درون است. «از کوزه همان برون تراود که در اوست».

زبان، دریچه‌ای است که درون مایه‌ها را ظاهر می‌کند. زبان انسان، آینه‌ی دل اوست. امکان ندارد که درون انسان، سالم و پاک باشد امّا زبانش فحّاش و نیش‌زن باشد. به ویژه این‌که پس از ازدواج و بچّه‌دار شدن، فرزند در دامن این مادر رشد و نمو کرده و تربیت می‌شود.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی حقوق خانوادگی زن؛ دفتر نشر معارف – مؤلف: سید ابراهیم حسینی

 [۱]. وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج ۱۴ باب ۲۰ ح ۳٫

[۲]. بحار الأنوار، علّامه مجلسی، ج ۱۰۰، ص ۲۳۱٫

[۳]. ر.ک: بحار الأنوار، علّامه مجلسی، ج ۸۶، ص ۲۲۴٫

[۴]. ر.ک: بحار الأنوار، علّامه مجلسی، ج ۱۰۰، ص ۲۲۲٫