وهابیت بر این پندار نادرستند که توسل به اولیای الهی و اهل بیت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) کاری شرک‌آلود است؛ زیرا از سویی مردگان توانایی شنیدن و برآورده کردن نیازهای ما را ندارند و از سوی دیگر راه ارتباط و پیوند ما با مردگان بسته است و ما نمی‌توانیم با آن‌ها سخن بگوییم. از این‌رو اگر کسی بگوید: ای محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از خدا بخواه که خداوند حاجت من را برآورده سازد و برای من دعا کن، او مرتکب شرک شده است.

وهابیت بسیاری از مسلمانان شیعه و سنی را به خاطر توسل به اولیای دین، مشرک دانسته و خون و مال و آبروی آن‌ها را هدر می‌داند.

در پاسخ به این توهّم نادرست به چند نکته اشاره می‌شود:

۱ – بر فرض که مردگان هیچ درک و شعوری ندارند و سخن ما را نمی‌شنوند و یا نمی‌توانند نیازهای ما را برآورده کنند و برای ما دعا کنند، درخواست از چنین موجود عاجزی لغو و بیهوده است، نه آن شرک باشد. مثلاً اگر کسی از یک سنگ بخواهد که نیاز او را برآورده کند، نهایت چیزی که می‌توان درباره آن گفت این است که این فرد کار لغو و بیهوده‌ای انجام داده و نیاز خود را از یک موجود عاجز و ناتوان خواسته است.

مفهوم شرک‌بار معنایی بس بزرگی دارد؛ شرک یعنی آن‌که انسان در کنار قدرت بی‌نهایت و مطلق پروردگار جهان، معتقد به یک سرچشمه مستقل قدرت و تأثیرگذاری دیگری باشد به نام پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و اولیای دین.

کسانی که به اولیای الهی متوسل می‌شوند بر این باورند که اولیای دین هر چه دارند از خداوند و عنایات الهی است و خداوند آن‌ها را وسیله قرار داده است. چنان‌که در امور مادی خداوند وسایلی قرار داده است که مردم سریع‌تر و آسان‌تر به خواسته‌های خود برسند.

۲ – این ادعا که رابطه و پیوند زندگان با مردگان در دنیا قطع است و مردگان نمی‌توانند در جهان برزخ برای زندگان دعا کنند، پوچ و باطل است و با روایات و آیات مورد پذیرش وهابیت سازگار نیست؛ ابن کثیر دمشقی که خود از پیروان مکتب فکری ابن تیمیه و طرف دار تفکر اُموی است، در تفسیر خود ذیل آیه شریفه ۱۰۵ سوره توبه:

«وَ قُلِ اعلیهم السلاملُوا فَسَیَرَى اللَّهُ علیهم السلاملَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»؛

«و بگو:‌[هر کاری می‌خواهید] بکنید، که به تحقیق خداوند و پیامبر او و مؤمنان در کردار شما می‌نگرند».

این حدیث صحیح را از مسند احمدبن حنبل و مسند ابوداود طیالسی نقل می‌کند که رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «إنّ أعلیهم السلامالکم تُعرضُ علی أقربائکم و عشائرکم فی قبورهم، فأن کان خیراً استبشروا به، و إن کان غیر ذلک قالوا: أللّهم ألهِمُم أن یعلیهم السلاملوا بطاعتک»[۱]؛ «پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: اعلیهم السلامال و کردار شما بر خویشاوندان و نزدیکان شما در قبرهایشان عرضه می‌گردد، اگر آن کارها و علیهم السلاملکردهای شما خیر و خوب باشد به آن‌ها مژده و بشارت می‌دهند، و اگر غیر از این باشد می‌گویند: «پروردگار به آن‌ها الهام کن تا براساس طاعت تو رفتار کنند».

براساس این حدیث صحیح که ابن کثیر در تفسیر خود آورده است، رفتار و اعلیهم السلامال زندگان بر مردگان در قبرها عرضه می‌گردد و آن‌ها به علیهم السلاملکرد زندگان مطلع و آگاه می‌شوند و می‌توانند خوب و بد آن‌ها را از یکدیگر تمییز دهند و نیز برای زندگان دعا می‌کنند که: «اللّهم ألهِمهُم أن یعلیهم السلاملوا بطاعتک».

اگر مردگان معلیهم السلامولی در قبرهایشان برای زندگان دعا می‌کنند، پس پیامبر و خاندان پاکش ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ به طریق اوّلی می‌توانند در قبرهایشان رفتار ما را ببینند و نیازهای ما را مطلع شوند و برای ما دعا کنند.

بنابراین توسل به اولیای الهی پس از مرگشان شرک نیست بلکه امری معقول و پسندیده است که در آیات و روایات به آن تأکید شده است.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی شیعه و اهل سنت؛ دفتر نشر معارف تدوین و تألیف: علی اصغر رضوانی، مصطفی عزیزی

[۱]. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج ۲، ص ۴۰۱٫