ازدواج و تشکیل خانواده دارای مصلحت و کارکردهای فراوانی است که روابط جنسی و ارضای شهوت یکی از کارکردهای ازدواج است. ارضای غریزه‌ی جنسی در حقیقت یک سوق‌دهنده و محرّک برای رسیدن به اهداف اصلی ازدواج که همان تولید نسل، تشکیل خانواده، تربیت نسل، تکامل فردی و اجتماعی و… می‌باشد. از طرفی ممنوعیت تعدّد شوهر به لحاظ حکمت‌ها و دلایل متعدّدی است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌نماییم:

۱ – اقتضای طبیعی

یکی از مهم‌ترین حکمت‌هایی که می‌توان برای ممنوعیت تعدّد شوهر نام برد اقتضای طبیعی و طبع زن و غیرت طبیعت مرد است که از چنین امری روی‌گردان است. پیشرفت علم و صنعت نه تنها منکر این حقیقت نیست بلکه پژوهش تجربی در حوزه‌ی علم روانشناسی آن را ثابت کرده است.[۱]

غیرت مرد نسبت به همسر و مادر براساس خلقت و طبیعت او و مطابق مصلحت انسان است. این مسئله امری اعتباری نیست تا بتوان با رشد علم و دانش با آن مخالفت و بر خلاف مقتضای آن رفتار نمود. این در حالی است که از نظر روانی تفاوتی اساسی بین ساختار روانی و گرایش‌ها و عواطف زن و مرد وجود دارد.

روان‌شناسان معتقدند که زنان به طور طبیعی «تک شوهرگرا»[۲] می‌باشند و به طور فطری از تنوّع همسگر گریزانند، و خواستار پناه یافتن زیر چتر حمایت عاطفی یک مرد می‌باشند و تنوّع‌گرایی در زنان نوعی بیماری است؛ ولی مردان به طور معمول تنوّع‌گرا می‌باشند.[۳]

چنان‌که می‌دانید احکام اسلام همه متناسب با نیازهای واقعی و ویژگی‌ها و خصلت‌های ذاتی انسان‌ها وضع گردیده است. حساسیت زنان نسبت به چند همسری شوهرشان بیشتر ناشی از حسّ تمامیت‌خواهی و حسادت و… است؛ یعنی این حساسیت، ذاتی زنان نیست؛ مردی که همسر دوم بر می‌گزیند در واقع همسر اوّلش حساسیت نشان داده و مخالفت می‌کند امّا همسر دوم که او هم زن است چنین حساسیتی را ندارد یعنی زنان برای جلوگیری از ورود زنی دیگر به زندگیشان حساس‌اند امّا نسبت به ورود خود در زندگی دیگران حساس نیستند. پس باید ریشه این مخالفت را جستجو کرد و آن را که معمولاً بخل و خودبینی و تمامیت‌خواهی است درمان نمود.

۲ – حکمت بهداشتی

بی‌شک ارتباط جنسی می‌تواند زمینه‌ی مناسب برای شکل‌گیری بیماری‌ها و عفونت‌های مختلف و انتقال آن را فراهم آورد این احتمال در ارتباطات متعدّد جنسی بیشتر و خطرناک‌تر است. در این میان زن به لحاظ ساختار جسمی و فیزیکی (داشتن رحم که محل تجمیع ترشحات زن و مرد است) و هم به خاطر فعل و انفعالات طبیعی رحمی (حیض و نفاس و…) قابلیت بیشتری برای دریافت، و انتقال بیماری‌ها و عفونت‌ها را دارد.[۴]

۳ – مصلحت حفظ نسل

تک همسری در مورد زن نوعی جلوگیری از مخلوط شدن نطفه‌ها در رحم زن و جلوگیری از آسیب‌های حقوقی، روانی، عاطفی و تربیتی در مورد نسل است. با تک همسری اگر فرزندی متولّد شد، به طور یقین مشخّص می‌شود که مربوط به چه کسی است و در نتیجه وضعیت محارم و تکالیف پدرر و بستگان از جهت ارث، نفقه، ازدواج و… معلوم می‌شود.

این مطلب که با پیشرفت علوم ژنتیک و پزشکی و… امکان تشخیص فرزند در رحم یا نسب فرزند وجود دارد نیز نمی‌تواند مجوز چند همسری زنان باشد چرا که؛

اوّلاً، مسئله تشخیص نسب یکی از حکمت‌های ممنوعیت چند همسری زنان است نه علّت تامّه‌ی آن.

ثانیاً، تشخیص پزشکی و علمی اموری خطاپذیر بوده که همواره امکان خطا در مورد آن می‌رود.

ثالثاً، علوم تجربی با تمام پیشرفت خود امکان اثبات بی‌ضرر بودن رابطه‌ی متعدّد جنسی زن را برای جنین شوهر اوّل یا دوم ندارد.

۴ – مصلحت اعضای خانواده

خانواده اجتماعی کودچک است که زیر بنای اصلی تعالی فرد و اجتماع بشر را تشکیل می‌دهد از این رو اهمّیّت به سزایی در اندیشه‌ی اسلامی دارد و از ساز و کار ظریف و پیچیده‌ای تبعیت می‌کند که تمام جوانب مصالح فردی و خانوادگی و اجتماعی اعمّ از مصالح دنیوی و اُخروی در آن لحاظ شده است.

تربیت و پرورش فرزندان و زمینه‌ی سعادت و شقاوت دنیوی و اُخروی آن‌ها در خانواده شکل می‌گیرد.

از طرف دیگر تقسیم کار ویژه‌ای برای اعضای خانواده در نظر گرفته شده است که در ضمن آن وظایف و اختیاراتی برای پدر و مادر پیش‌بینی شده است. تعدّد شوهر ضمن آن‌که نقض‌کننده‌ی حقوق و اختیارات اوست در تربیت و تعالی روحی و روانی و تربیتی فرزندان تأثیر منفی به سزایی خواهد داشت.[۵]

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی حقوق خانوادگی زن؛ دفتر نشر معارف – مؤلف: سید ابراهیم حسینی

[۱]. زمینه روانشناسی هیلگارد، ج ۱، فصل ۱۰ ص ۶۹۲٫

[۲]. Monoadrous.

[3]. ر.ک: زمینه‌ روانشناسی هیلگارد، ج ۱، فصل ۱۰٫

[۴]. برای مطالعه‌ی بیشتر ر.ک: جانت شیبلی هاید، روان‌شناسی زنان، ترجمه: دکتر اکرم خمسه، ص ۳۴۷٫

[۵]. برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک:

الف. شهید مطهّری، نظام حقوق زن در اسلام؛

ب. جوادی آملی، زن در آیینه‌ی جلال و جمال؛