آنچه دراین‌باره از امام علی(ع) نقل شده، این‌گونه است: «وَ اللهِ مَا مُعَاوِیَهُ بِأَدْهَى مِنِّی وَ لَکِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ وَ لَوْ لَا کَرَاهِیَهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ وَ لَکِنْ کُلُّ غُدَرَهٍ فُجَرَهٌ وَ کُلُّ فُجَرَهٍ کُفَرَهٌ وَ لِکُلِّ غَادِرٍ لِوَاءٌ یُعْرَفُ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ اللهِ مَا أُسْتَغْفَلُ بِالْمَکِیدَهِ وَ لَا أُسْتَغْمَزُ بِالشَّدِیدَه»؛[۱] «به خدا قسم! معاویه از من زیرک‌تر و با هوش‌تر نیست، ولى او خیانت و گناه می‌کند “و اگر خیانت و غدر زشت نبود، من زیرک‌ترین مردم بودم،” ولی [چه کنیم که] هر نیرنگى معصیت است، و هر معصیتى نوعى کفر است، و هر نیرنگ‌بازى را در قیامت نشانه‌اى است که به آن شناخته می‌شود. سوگند به خدا که من با مکر و حیله غافلگیر نمی‌شوم، و با شدّت و سختى ناتوان نمی‌گردم».

برای روشن شدن پاسخ، نخست توضیح چند واژه ضروری به نظر می‌رسد:
۱ – «سیاست»: سیاست در لغت به معنای درایت، باهوشی، خردمندی، تدبیر، اداره و مراقبت امور است.[۲]
۲ – «دهی و داهی»: دهی و داهی بودن به معنای خوش‌فکری، زیرکی، تیز فهمی و هوشیاری است.[۳]
۳ – «غدر»: غدر به معنای خیانت، پیمان‌شکنی و بی‌وفایی است.[۴]
پس از روشن شدن معنای این واژگان باید گفت امام علی(ع) این سخنان را در مذمت و نکوهش خیانت و تفاوت آن با زیرکی فرموده‌اند؛ یعنی نوع خاصی از سیاست که همراه با خیانت، پیمان‌شکنی و معصیت است. اما سیاست به معنای صحیح آن؛ یعنی دهایت، درایت، باهوشی، تدبیر، و مراقبت امور نه تنها مورد نکوهش آن‌حضرت نیست، بلکه از گفتار و رفتار ایشان می‌توان چنین برداشت نمود که سیاست به معنای صحیحش مورد تأکید آن‌حضرت بوده و بر آن اساس رفتار می‌کردند.[۵]
نکته پایانی این‌که، اگر برخی از افراد که بعدها به تباهی کشیده شده‌اند، در سیستم حکومتی امام علی(ع) حضور داشتند بدین معنا نیست که ایشان در سیاست از دغل‌بازی و خیانت بهره می‌جستند، بلکه سیاست امام(ع) این بود که بر اساس وضعیت فعلی افراد حکم کنند؛ یعنی اگر فردی دارای شایستگی و توانایی ویژه‌ای بوده و در وضعیت فعلی جهات منفی از او مشاهده نشد، می‌توان از توانایی او استفاده می‌کرد؛ بر این اساس افرادی مثل زیاد بن ابیه در حکومت آن‌حضرت حضور داشتند.[۶]

منبع: اسلام کوئست

[۱]. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، خطبه ۲۰۰، ص ۳۱۸، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.

[۲]. معلوف، لویس، المنجد فی اللغه، واژه «سوس»؛ معین، محمد، فرهنگ معین، واژه «سیاست».

[۳]. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغه، واژه «دهی»؛ بندریگی، محمد، المنجد (عربی- فارسی) واژه «دهی».

[۴]. همان، واژه «غدر».

[۵]. ر. ک: «سیاست و حکومت در نگاه امام علی(ع)»، سؤال ۳۶۲۹۳.

[۶]. ر. ک: «شخصیّت زیاد بن ابیه»، سؤال ۳۱۱۱۳.