سؤال: کدام ام کلثوم با خلیفه دوم ازدواج کرد؟

پاسخ : برخی از علمای ما به استناد حدیثی منسوب به حضرت امام صادق علیه‌السلام گفته‌اند که این ازدواج با تهدید عمربن‌خطاب و پادرمیانی عباس عموی امیرمومنان علیه‌السلام صورت گرفته و از قول امام صادق علیه‌السلام در این نقل آمده است که امکلثوم اولین ناموسی است که غصب شده است. اما برخی دیگر از علمای ما این نقل را زیر سوال برده‌اند و آن را رد می‌کنند و میگویند ام‌کلثومی که توسط امیرالمومنین علیه السلام به عمر بن خطاب داده شد، دختر حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها نبوده است، بلکه دختر ابوبکر از اسماء بنت عمیس بوده که بعد از مرگ ابوبکر اسماء به همسری امیرمومنان علیه‌السلام در می‌آید و این دختر را هم همراه برادرش یعنی محمد به منزل آن حضرت آورد. لذا ام‌کلثوم دختر ابوبکر و اسماء که دختر خوانده امیرمومنان علیه‌السلام می‌شده است به عقد عمربن خطاب در آمده با این حال برخی نقل اول را ترجیح می‌دهند و گروهی هم این نظر را ابراز می‌دارند.

ولی باتوجه به موقعیت‌ها و حالاتی که در عمربن خطاب بوده است و مظلومیتی که اهل بیت علیهم‌السلام دچارش شده‌اند، بعید نیست که این نقل درست باشد. چرا که علمای بزرگی همچون شیخ کلینی، شیخ صدوق، شیخ طوسی و شیخ مفید رحمهم الله آن را با استنادات خود آورده‌اند.  مطلب دیگر اینکه در این ازدواج بحث ترس و تن دادن به خفت مطرح نیست. بلکه بحث مصلحت بالاتری بوده است که امیرالمومنین علیه‌السلام آن را تشخیص داده است. البته در منابع اهل تسنن این نقل بسیار مورد قبول واقع شده و چنین القا می‌کنند که گویی با میل و رغبت امیرالمومنین علیه‌السلام و تایید آن حضرت چنین ازدواجی صورت گرفته.

حالا هم اگر ما این نقل را بپذیریم، همانطور که عرض شد، نه از روی میل و رغبت بلکه با الزام و اکراه و برای دفع شر صورت گرفته است. باز هم تاکید می‌کنم که این مطلب قطعی نیست و اشاره کردیم که برخی از محققان این نقل را از نظر فنی رد می‌کنند و در حدیث آن هم تشکیک می‌کنند. بنده هم چون این مطلب در منابع تاریخی شیعه نیامده است ودر منابع تاریخی سنی بوده و در حدیث هم تخصص ندارم، نمی‌توانم نظر قطعی در این ارتباط خدمت عزیزان عرضه بدارم.