یکی از چیزهایی که دلیل بر بقین است بذل و بخشش در راهِ خدای متعال است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَیْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِیَّهِ»[۱] هر کسی یقین دارد که اگر با خدای متعال معامله کند و چیزی را برای خدای متعال بدهد خدای متعال جای آن را پُر می‌کند، چون خدای متعال وعده‌ی صریح داده است دیگر، «إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ»[۲] اگر شما به خدای متعال قرض بدهید… چه خدایی داریم! چه کریمی خالقِ ماست! چه بخشنده‌ای! چه مهربانی! مگر خدای متعال به ما احتیاج دارد؟ انسان در احتیاج قرض می‌گیرد، خدای متعال که به ما احتیاج ندارد، او که کمبودی ندارد تا قرض بگیرد، انسان از کسی قرض می‌گیرد که او مالکِ چیزی باشد، مگر کسی چیزی دارد که خدای متعال به او نداده باشد؟ همه چیز برایِ خودِ اوست، هرکس هر چیزی دارد خدای متعال به او داده است، خدای متعال هم هیچ احتیاجی ندارد، ولی یک طوری با ما برخورد می‌کند که می‌خواهد خودش را به ما بدهکار کند، بگوید: اگر تو این کار را انجام دهی، انگار به من قرض داده‌ای و من به تو بدهکار می‌شوم، تو بیا من را بدهکار کن، من دو برابر به تو می‌دهم. چه خدایی… واقعاً انسان گاهی دوست دارد داد بزند، از این همه کَرَم، از این همه مهربانی، از این همه بنده نوازی، إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ خدای متعال می‌فرماید به من قرض بدهید، خدایی که هیچ نیازی ندارد می‌فرماید: اگر به خدا قرض بدهید یُضَاعِفْهُ خدای متعال دو برابر به شما برمی‌گرداند، شما به خدای متعال بدهید، خدای متعال به شما پس می‌دهد اما آن را دو برابر می‌کند. در این آیه‌ی کریمه أضعافِ مُضاعَف کمترینِ آن این است که دو برابر است، اما یُضَاعِفْهُ تنها دو برابر نیست، آیاتِ دیگر تصریح به این معنا دارد «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا»[۳] خدای متعال ده برابر می‌کند.
در آیه‌ی دیگر فرمود: «مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَاللَّهُ یُضَاعِفُ لِمَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»[۴] وقتی شما در راهِ خدای متعال انفاق می‌کنید، مَثَلِ شما مَثَلِ دانه‌ی گندمی است که در زمین کاشته می‌شود، خدای متعال از این یک دانه هفت خوشه می‌رویاند، در هر خوشه صد حَبّه است، یک دانه‌ی شما تبدیل به هفتصد دانه می‌شود، خدای متعال به شما هفتصد برابر حاصل می‌دهد وَاللَّهُ یُضَاعِفُ لِمَنْ یَشَاءُ یکی از احتمالاتِ این آیه‌ی کریمه این است که تازه خدای متعال هفتصد برابر را هم دو برابر می‌کند و تبدیل به هزار و چهارصد برابر می‌شود. خُب اگر کسی قول و وعده‌ی خدای متعال را یقین دارد، چرا در روزِ سختی عوضِ اینکه دستِ بیچاره‌ها را بگیرد و جنسِ خود را هم بیاورد و کمی هم ارزان بفروشد و با خدای متعال معامله کند، آن جنس را نگه می‌دارد که چندین برابر بفروشد؟ چون او یقین ندارد. امیرالمؤمنین علیه السلام برای یقین معیار داده است، «مَنْ أَیْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِیَّهِ» هر کسی دارد که چیزی را به خدای متعال بدهد، خدای متعال… خَلَفِ یعنی چیزی که به جایِ او می‌آید، جایِ آن را پُر می‌کند، اگر چنین یقینی باشد انسان دست و دلباز می‌شود و مضایقه نمی‌کند و در راهِ خدای متعال عطاء می‌کند. یکی از علائمِ یقین همین است.
[۱] حکمت ۱۳۲ نهج البلاغه
[۲] سوره مبارکه تغابن، آیه ۱۷ (إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ۚ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ)
[۳] سوره مبارکه انعام، آیه ۱۶۰ (مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا ۖ وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَهِ فَلَا یُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ)
[۴] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۶۱
پاسخ دهید